“ข้าว” หนึ่งในพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของจังหวัดพะเยา เกษตรกรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำนาเป็นหลัก แต่ด้วยปัญหาทางเศรษฐกิจและสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป ทำให้ชาวนาประสบปัญหาด้านราคาผลผลิตตกต่ำ ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น ส่งผลให้รายได้ไม่แน่นอนมีแนวโน้มลดลง กรมการข้าวโดยศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพะเยา ได้เล็งเห็นความสำคัญจึงมีการดำเนินงานโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าวเพื่อลดต้นทุนการผลิตข้าวอย่างยั่งยืน
นายสงวน กันตะบุตร ผู้อำนวยการศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพะเยา เปิดเผยว่า สำหรับโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ทางศูนย์ฯได้มีการดำเนินงานร่วมกับศูนย์ข้าวชุมชนในเขตพื้นที่จังหวัดพะเยาและจังหวัดเชียงราย มีการสนับสนุนเทคโนโลยี และส่งเสริมการใช้เมล็ดพันธุ์ดี ปัจจุบันมีศูนย์ข้าวชุมชนในพื้นที่จังหวัดพะเยาที่อยู่ภายใต้การดูแลของศูนย์ฯทั้งหมด 53 ศูนย์ และพื้นที่เชียงราย 106 ศูนย์ เจ้าหน้าที่มีการดำเนิงานลงพื้นที่ให้ความรู้ อบรมพัฒนาทักษะ ผลักดันการใช้เทคโนโลยีในการผลิตทั้งระบบ ครบวงจรการผลิตข้าว นอกจากนี้ได้สนับสนุนให้เกษตรกรซื้อเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี มีมาตรฐานในราคาที่ถูกกว่าท้องตลาด เช่น ข้าวหอมมะลิ ราคาปกติจะอยู่ที่กิโลกรัมละ 25 บาท แต่ถ้าเกษตรกรใช้เมล็ดพันธุ์ดีจากกรมการข้าวจะจ่ายเพียงกิโลกรัมละ 5 บาท ในส่วนต่าง 20 บาท ทางกรมการข้าวให้การสนับสนุน
นายชาติชาย อูปแก้ว ประธานศูนย์ข้าวชุมชน ต.บ้านตุ่น อ.เมือง จ.พะเยา เล่าว่า ปัจจุบันชาวนาส่วนมากเป็นผู้สูงอายุ ทำให้การทำนาในพื้นที่เปลี่ยนไป จากเดิมชาวนาปลูกข้าวโดยใช้วิธีปักดำ มีการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวปริมาณน้อย แต่ตอนนี้เปลี่ยนวิธีการทำนาเป็นนาเปียกสลับแห้ง มีการหว่าน การหยอด ทำให้มีการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวปริมาณค่อนข้างสูง เกษตรกรมีรายจ่ายเพิ่มขึ้น ทำให้ชาวนาในพื้นที่รวมกลุ่มกันและจัดตั้งเป็นศูนย์ข้าวชุมชน มีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวไว้ใช้เองภายในกลุ่มเพื่อลดต้นทุนการผลิต
นายบัณฑิต เชื้อลื้อ ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 13 ต.ดอยงาม อ.พาน จ.เชียงราย กล่าวว่า ที่ผ่านมาเกษตรกรมีการซื้อเมล็ดพันธุ์ข้าวในราคาสูงและเสี่ยงต่อการได้รับเมล็ดพันธุ์ไม่สมบูรณ์ ต่อมาทางกรมการข้าวได้เข้ามาประสานงานกับเกษตรกรในชุมชน ไม่ว่าจะเป็นผู้นำหรือกลุ่มต่าง ๆ ทำให้เกิดการทำงานร่วมกัน และที่สำคัญคือ ต้นทุนการผลิตลดลงอย่างเห็นได้ชัด ปกติราคาเมล็ดพันธุ์ข้าวทั่วไปจะอยู่ที่กิโลกรัมละ 10 กว่าบาท แต่เมล็ดพันธุ์ข้าวไม่มีคุณภาพ ปัจจุบันหันมารับเมล็ดพันธุ์จากกรมการข้าวซึ่งมีการพัฒนาสายพันธุ์และมีการคัดพันธุ์ดี ราคาอยู่ที่กิโลกรัมละ 4-5 บาท ถือว่าเป็นการลดต้นทุนที่ดีมาก
ด้านนายสรวิศ ดวงวรรณา ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 4 ต.ดอยงาม อ.พาน จ.เชียงราย กล่าวเสริมอีกว่า ตนเองรู้สึกว่าโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าวเป็นโครงการที่ดีมาก อยากให้โครงการนี้มีอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เกษตรกรปรับเปลี่ยนทางเลือก ปรับเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ส่งผลให้ผลผลิตมีปริมาณเยอะขึ้น เป็นการลดต้นทุนและเพิ่มกำไรมากขึ้นกว่าเดิม
