มะเร็งต่อมลูกหมากเป็นโรคมะเร็งอันดับ 4 ที่ตรวจพบในชายไทย มักพบบ่อยในชายสูงอายุ 50 ปีขึ้นไป ยิ่งมีอายุสูงขึ้นยิ่งมีความเสี่ยงมากขึ้น จากสถิติสถาบันมะเร็งแห่งชาติ พบว่าอัตราการเกิดใหม่ของโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก อยู่ที่ 7.5% ต่อประชากร 1 แสนคน อย่างไรก็ตาม โรคมะเร็งต่อมลูกหมากสามารถรักษาให้หายได้หากพบในระยะเริ่มต้น ทั้งนี้ ต่อมลูกหมาก เป็นอวัยวะที่อยู่ส่วนลึกบริเวณโคนอวัยวะเพศที่อุ้งเชิงกรานมีหน้าที่สร้างน้ำเมือก โดยเมือกนี้จะช่วยหล่อเลี้ยงและป้องกันสารพันธุกรรมของอสุจิให้สามารถปฏิสนธิได้ในการมีเพศสัมพันธ์ ผศ. นพ. ชูศักดิ์ ปริพัฒนานนท์ ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญระบบปัสสาวะ โรงพยาบาลจุฬาภรณ์ มะเร็งต่อมลูกหมากมักไม่แสดงอาการในระยะเริ่มต้น แต่เมื่อโรคเริ่มเข้าสู่ระยะลุกลามอาจมีอาการผิดปกติได้ เช่น ลำบากขณะเริ่มปัสสาวะ ปัสสาวะไม่พุ่ง ปัสสาวะผิดปกติ อาจมีอาการปวดขณะปัสสาวะ ปัสสาวะบ่อยโดยเฉพาะเวลากลางคืน หากมะเร็งอยู่ในระยะแพร่กระจายและลุกลามเข้ากระดูก อาจมีอาการปวดกระดูกที่รุนแรงโดยไม่มีสาเหตุ และน้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ ผู้ที่มีอาการอย่างใดอย่างหนึ่งควรรีบพบแพทย์เฉพาะทางเพื่อรับการวินิจฉัยอย่างละเอียด อาทิ เจาะเลือดเพื่อหาสารบ่งชี้มะเร็ง (PSA) ตรวจคลำทางทวารหนัก ตัดชิ้นเนื้อไปตรวจ และตรวจอัลตราซาวด์ต่อมลูกหมากผ่านทางทวารหนัก ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงคือ ผู้สูงอายุตั้งแต่ 50 ปี ขึ้นไป มีประวัติคนในครอบครัวโดยเฉพาะบิดาหรือพี่น้องที่ได้รับวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก เชื้อชาติโดยพบมากในชาวตะวันตกมากกว่าชาวเอเชีย และผู้ที่รับประทานเนื้อสัตว์ หรืออาหารไขมันสูงเป็นประจำ นพ ดนัย มโนรมณ์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญพิเศษทางเดินปัสสาวะ สถาบันมะเร็งแห่งชาติ ด้วย มะเร็งต่อมลูกหมากมักไม่แสดงอาการในระยะเริ่มต้น ดังนั้น การป้องกันที่ดีที่สุดคือ ตรวจเช็คสุขภาพเป็นประจำทุกปี ปัจจุบันมีการตรวจพบผู้ป่วยโรคมะเร็งต่อมลูกหมากมากขึ้น เนื่องจากประชาชนเริ่มมีความรู้เรื่องโรคจึงมีการตรวจเช็คสุขภาพ อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยที่เข้ารักษาในระยะแรกเริ่มส่วนใหญ่เป็นคนกทม. ขณะที่ผู้ป่วยในต่างจังหวัดยังขาดความรู้ มาพบแพทย์ช้า และไม่ได้รับการตรวจสุขภาพสม่ำเสมอ จึงทำให้เข้ารับการวินิจฉัยช้าและโรคได้พัฒนารุนแรงเกินกว่าจะรักษาให้หายขาดได้ นอกจากนี้ ยังมีปัญหาการเข้าถึงการรักษาในกรณีที่จำเป็นต้องได้รับการรักษาที่เป็นนวัตกรรมใหม่ๆ ในการประชุมวิชาการเชิงปฏิบัติการโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก “Co-creation workshop: Prostate cancer” เพื่อระดมความเห็นเกี่ยวกับโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก เพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจแก่ผู้ป่วยและบุคลากรทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้อง อันจะเป็นการให้ความรู้และเป็นประโยชน์ในการดูแลรักษาผู้ป่วยต่อไปในอนาคต ผศ. นพ. ชูศักดิ์ ปริพัฒนานนท์ ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญระบบปัสสาวะ โรงพยาบาลจุฬาภรณ์ กล่าวว่า โรคมะเร็งต่างๆ มักเริ่มต้นที่โรงพยาบาลชุมชนซึ่งอาจจะไม่มีความเชี่ยวชาญในการวินิจฉัยโรค จึงอาจรักษาตามอาการ กว่าผู้ป่วยจะได้รับการรักษาที่ถูกต้อง ต้องเปลี่ยนย้ายโรงพยาบาลหลายครั้งและใช้เวลายาวนาน  ตั้งแต่การตรวจวินิจฉัย การส่งตัว จนไปถึงสิทธิการรักษา หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรจะช่วยลดขั้นตอนเพื่อลดความเครียดของคนไข้ ร.ศ. นพ. กิตติณัฐ กิจวิกัย ศัลย์แพทย์ระบบทางเดินปัสสาวะ คณะแพทย์ศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล นพ ดนัย มโนรมณ์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญพิเศษทางเดินปัสสาวะ สถาบันมะเร็งแห่งชาติ กล่าวว่า ข้อจำกัดทางการตรวจวินิจฉัยค่าPSA คือสถานพยาบาลบางแห่งโดยเฉพาะขนาดเล็ก ห้องปฏิบัติการไม่สามารถตรวจได้จึงต้องส่งไปห้องปฏิบัติการส่วนกลางหรือภายนอก ซึ่งใช้เวลาและค่าใช้จ่ายในการตรวจสูง ปัจจุบันไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ควรมีโปรแกรมตรวจสุขภาพที่มีการตรวจเช็คค่าบ่งชี้มะเร็งต่อมลูกหมาก (PSA) ด้วย ร.ศ. นพ. กิตติณัฐ กิจวิกัย ศัลย์แพทย์ระบบทางเดินปัสสาวะ คณะแพทย์ศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ระบุ เรามียาที่ดี มีแพทย์ที่ใช้ยาได้ คนไข้พร้อมจะรับยา แต่ค่าใช้จ่ายถือเป็นอีกอุปสรรค ในส่วนศัลยแพทย์ทางเดินปัสสาวะมีแนวคิดที่จะรวมตัวกันช่วยแก้ปัญหาเพื่อส่งต่อข้อมูลเบื้องลึกที่สำคัญให้แก่ผู้ที่มีอำนาจตัดสินใจเพื่อประโยชน์ต่อคนไข้ ผศ. นพ. ชูศักดิ์ทิ้งท้ายว่า ต่างประเทศจะมีกลุ่ม Patience Advocacy กลุ่มพิทักษ์ปกป้องผลประโยชน์ผู้ป่วย เพื่อให้เกิดความสมดุลในการเบิกจ่ายทั้งภาครัฐและภาคประกันชีวิต เป็นการให้ข้อมูลทางภาครัฐโดยตรงถึงความจำเป็นที่ต้องได้รับการพิจารณาเข้าถึงทางเลือกใหม่ในการรักษา ไม่ใช่แพทย์อย่างเดียว ประเทศไทยมีกลุ่มผู้ป่วยเฉพาะบางโรค แต่กลุ่มคนไข้มะเร็งต่อมลูกหมากยังไม่มี