“ทุกคนที่ทำงานให้กับโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช จะต้องไม่ลืมว่าโรงพยาบาลนี้กำเนิดขึ้นจากความมุ่งปรารถนาอันแรงกล้าของคนไทยทั่วราชอาณาจักร ที่ต้องการจะเห็นผู้ที่อยู่ในท้องถิ่นทุรกันดารทุกหนแห่งได้รับความเอาใจใส่ รักษาพยาบาลเป็นอย่างดี ให้ปลอดภัยจากความเจ็บไข้โดยทั่วถึงเสมอหน้ากัน” พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ณ กรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภรักษาพระองค์ วันที่ 17 มิถุนายน 2522 จากกำเนิดโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เมื่อพุทธศักราช 2515 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงสถาปนาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งยังดำรงพระอิสริยยศ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ ขึ้นเป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ศ.พิเศษ ธานินทร์ กรัยวิเชียร นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ได้มีดำริจัดสร้างโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช (รพร.) ขึ้นในถิ่นทุรกันดารทั่วทุกภาคของประเทศ โดยน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายเพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ครั้งดำรงพระอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฏราชกุมาร ทั้งนี้ ในการสร้างขึ้นในครั้งแรกเป็นโรงพยาบาลอำเภอ ขนาด 30 เตียง รองรับประชาชนที่เจ็บไข้ได้ป่วย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงรับเป็นองค์นายกกิตติมศักดิ์ของ มูลนิธิโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช โดยมีประชาชนจากทั่วประเทศพร้อมใจร่วมกันบริจาคทุนทรัพย์และที่ดินสมทบทุนเป็นจำนวนมาก เพื่อร่วมก่อสร้างโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จฯเป็นองค์ประธานในพิธีวางศิลาฤกษ์และเปิดโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชทั้ง 21 แห่ง และทรงติดตามผลการดำเนินงานอย่างสม่ำเสมอ ทั้งได้ทรงพระราชทานพระราโชบายแก่กระทรวงสาธารณสุข เพื่อใช้ในการพัฒนาโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สำหรับโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช 21 แห่ง มีดังนี้ ภาคเหนือ จำนวน 6 แห่ง ประกอบด้วย โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เชียงของ อ.เชียงของ จ.เชียงราย, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ตะพานหิน อ.ตะพานหิน จ.พิจิตร, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ปัว อ.ปัว จ.น่าน, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช นครไทย อ.นครไทย จ.พิษณุโลก, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เด่นชัย อ.เด่นชัย จ.แพร่ และโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช หล่มเก่า อ.หล่มเก่า จ.เพชรบูรณ์ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จำนวน 9 แห่ง ประกอบด้วย โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เดชอุดม อ.เดชอุดม จ.อุบลราชธานี, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ท่าบ่อ อ.ท่าบ่อ จ.หนองคาย, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช กระนวน อ.กระนวน จ.ขอนแก่น, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช กุฉินารายณ์ อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ธาตุพนม อ.ธาตุพนม จ.นครพนม, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สว่างแดนดิน อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เลิงนกทา อ.เลิงนกทา จ.ยโสธร, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ด่านซ้าย อ.ด่านซ้าย จ.เลย, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช บ้านดุง อ.บ้านดุง จ.อุดรธานี ภาคตะวันออก 1 แห่ง ได้แก่ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สระแก้ว อ.เมืองสระแก้ว จ.สระแก้ว ภาคกลาง 1 แห่ง ได้แก่ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช จอมบึง อ.จอมบึง จ.ราชบุรี ภาคใต้ 4 แห่ง ประกอบด้วย โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เวียงสระ อ.เวียงสระ จ.สุราษฎร์ธานี, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ฉวาง อ.ฉวาง จ.นครศรีธรรมราช, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สายบุรี อ.สายบุรี จ.ปัตตานี และโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ยะหา อ.ยะหา จ.ยะลา ทั้งนี้ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชทั้ง 21 แห่ง เป็นโรงพยาบาลของรัฐบาลอยู่ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งได้ให้ความสำคัญในการพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ประชาชนในถิ่นทุรกันดารได้รับบริการที่มีคุณภาพ ทั้ง 21 แห่งล้วนได้รับการรับรองมาตรฐานทั้งระบบ ISO 9002 และ HA มี 2 แห่งที่ได้รับการรับรองมาตรฐานสากล JCI คือ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชท่าบ่อ จ.หนองคาย และโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชกระนวน จ.ขอนแก่น นอกจากนี้ ยังมีโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ด่านซ้าย จ.เลย ที่ได้เป็นต้นแบบอารยสถาปัตย์เพื่อทุกคน โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สระแก้ว จ.สระแก้ว มีศูนย์ตรวจสุขภาพและบริการชาวต่างชาติ โดยบริการฉับไวแบบวันสต็อป เซอร์วิส ทั้งมีเจ้าหน้าที่สื่อสารภาษาต่างประเทศ เช่น ภาษาเขมร เป็นต้น รองรับผู้ใช้บริการข้ามชาติ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สายบุรี จ.ปัตตานี มีการพัฒนาศักยภาพระบบบริการเป็นโรงพยาบาลแม่ข่าย รับดูแลผู้ป่วยที่ส่งต่อจากโรงพยาบาลชุมชนใกล้เคียง ไม่ต้องไปถึงโรงพยาบาลจังหวัด ทั้งยังมีการผลิตยาสมุนไพรที่ได้มาตรฐาน ทั้งยังผ่านฮาลาล ทั้งเวชกรรมไทย เภสัชกรรมไทย ผดุงครรภ์ไทย และหัตถเวชกรรมไทย โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ตะพานหิน จ.พิจิตร ได้รับคัดเลือกเป็นต้นแบบโรงพยาบาลคุณธรรมของประเทศ โดยยึด “คุณธรรมนำโรงพยาบาล คุณภาพสู่โรงพยาบาลที่ยั่งยืน” โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ปัว จ.น่าน ได้รับรางวัล SHA Award รับรองกระบวนการคุณภาพมาตรฐาน HA และบูรณาการมิติจิตวิญญาณในการพัฒนาคุณภาพ รวมทั้งโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ด่านซ้าย, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช หล่มเก่า จ.เพชรบูรณ์, โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช จอมบึง จ.ราชบุรี นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นหาที่สุดมิได้ ต่อปวงชนชาวไทย