เหตุใดรอมฎอนจึงมาถึงเร็วขึ้นทุกปี

รองศาสตราจารย์ วินัย ดะห์ลัน โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊ก Dr.Winai Dahlan ระบุว่า มีคำถามจากผู้ติดตามเฟซบุ๊คของผมเรื่องการกำหนดเดือนรอมฎอน คำถามคือทำไมรอมฎอนจึงเลื่อนเร็วขึ้นทุกปี อย่างปีที่แล้ว พ.ศ.2561 รอมฎอนเริ่มต้นวันที่ 16 พฤษภาคม แต่ปีนี้ พ.ศ. 2562 คาดกันว่ารอมฎอนจะเริ่มขึ้นวันที่ 6 พฤษภาคม เร็วขึ้น 11 วัน เหตุใดจึงเป็นอย่างนั้น คำตอบสำหรับเรื่องนี้เกิดจากความแตกต่างระหว่างการนับปีปฏิทินอาหรับหรือปฏิทินอิสลามกับปีปฏิทินสากลที่เรียกกันว่าปฏิทินเกรกอเรียน (Gregorian calendar) อันเป็นปีทางจันทรคติเทียบกับปีทางสุริยคติ ซึ่งนับตามการโคจรของดวงจันทร์รอบโลก 12 ครั้งเทียบกับโลกรอบดวงอาทิตย์ 1 ครั้ง ดวงจันทร์โคจรรอบโลกหนึ่งรอบใช้เวลา 27.3 วัน เวลาเดียวกันนั้นโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์หนึ่งรอบใช้เวลา 365.25 วัน ระยะเวลาหนึ่งเดือนตามจันทรคติจึงยาวเพิ่มเป็น 29.5 วัน เพื่อให้ปีที่นับตามจันทรคติสอดคล้องกับปีตามสุริยคติ หนึ่งปีจึงมี 12 เดือนหรือ 254 วันทว่ายังน้อยกว่าปีสุริยคติอยู่ 11 วัน หรือ 33 วันใน 3 ปี เหตุนี้ปฏิทินโบราณจึงใช้วิธีเพิ่มหนึ่งเดือนทุกสามปีเพื่อความสะดวกต่อการเพาะปลูก กรณีปีปฏิทินไทยใช้วิธีการนับเดือนแปดสองครั้งทุกสามปี ส่วนปีปฏิทินจีนใช้การแทรกวันเข้าไปในเดือนจนกระทั่งครบทุกสามปี ขณะที่ปฏิทินอาหรับยุคก่อนอิสลามใช้วิธีการเลื่อนเดือนไปหนึ่งเดือนทุกสามปี การเพิ่มหรือเลื่อนเดือนนี้เรียกในภาษาอาหรับว่า “อัลนะซีอฺ” (النسيء‎) กลายเป็นปัญหาในโลกอาหรับยุคก่อนอิสลาม เนื่องจากชนอาหรับแบ่งเป็นหลายเผ่า แต่ละเผ่าเลื่อนเดือนไม่พร้อมกันขึ้นกับความพอใจของหัวหน้าเผ่า การกำหนดเดือนห้ามทำสงครามตามประเพณีอาหรับคือเดือน 7, 11, 12, 1 ซึ่งมีสามเดือนต่อเนื่องกัน เดือนต้องห้ามนี้บางเผ่าพอใจแต่ทำให้บางเผ่าขาดรายได้ เผ่าที่ไม่พอใจจึงใช้วิธีแทรกเดือนที่ต้องเพิ่มทุกสามปีเข้าไปในระหว่างสามเดือนที่ต่อเนื่องกัน ส่งผลให้เดือนต้องห้ามสามเดือนถูกตัดขาดออกจากกัน เดือนที่เคยห้ามไว้จึงกลายเป็นเดือนอนุมัติ แต่ละปีการห้ามและอนุมัติตรงกันบ้าง ไม่ตรงกันบ้าง อิสลามห้ามการกระทำดังกล่าวปรากฏอยู่ในอัลกุรอานบทอัตเอาบะฮฺ 9:36-37 ประทานลงมาในปีฮิจเราะฮฺที่ 9 โดยท่านนบีมุฮัมมัด (ซ.ล.) ทรงย้ำเรื่องนี้อีกครั้งในคุตบะฮฺอำลา (خطبة الوداع) ที่เกิดขึ้นในปีฮิจเราะฮฺที่ 10 ตรงกับวันที่ 6 มีนาคม ค.ศ.632 เป็นผลให้อิสลามหลังยุคท่านนบียกเลิกประเพณีการเลื่อนเดือน ปีอาหรับจึงเร็วขึ้น 10-12 วันเทียบกับปีสากล กลายเป็นผลดีต่อการถือศีลอดและการทำฮัจญฺที่ไม่ซ้ำอยู่ในฤดูกาลใดฤดูกาลหนึ่งที่อาจทำให้ร้อนเกินไปหรือหนาวเกินไป เฉลี่ยทุก 32 ปีสากลเท่ากับ 33 ปีอาหรับ เดือนรอมฎอนและเดือนซุลฮิจญะจึงเร็วขึ้นเฉลี่ยปีละ 11 วันตามที่ปรากฏ