ย้อนรอย "ผู้นำไทย" ขึ้นศาลรัฐธรรมนูญ จาก "สมัคร" มาถึง "นายกฯอิ๊งค์"

ศาลรัฐธรรมนูญกำหนดวัน พฤหัสบดีที่ 21 สิงหาคม 2568 เวลา 10.30 น. เป็นวันไต่สวนพยานในคดี “คลิปเสียง” ที่เกี่ยวข้องกับนายกฯ แพทองธาร ชินวัตร ซึ่งเป็นประเด็นข้อกล่าวหาว่าฝ่าฝืนจริยธรรมอย่างร้ายแรง จากการพูดคุยกับอดีตผู้นำกัมพูชา

ทั้งนี้ ศาลรัฐธรรมนูญมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในกระบวนการตรวจสอบถ่วงดุลอำนาจฝ่ายบริหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นหัวหน้าฝ่ายบริหารสูงสุด หากมีข้อกล่าวหาว่าการดำรงตำแหน่งหรือการใช้อำนาจอาจขัดต่อรัฐธรรมนูญ ศาลรัฐธรรมนูญจะเป็นผู้พิจารณาวินิจฉัยชี้ขาด ซึ่งหลายคดีที่ผ่านมาได้สร้างแรงสั่นสะเทือนต่อการเมืองไทย

คดีสำคัญที่ศาลรัฐธรรมนูญมีคำวินิจฉัยเกี่ยวกับนายกรัฐมนตรี ประกอบด้วย

1.คดี “สมัคร สุนทรเวช” (พ.ศ. 2551)

ข้อกล่าวหา: สมัครดำรงตำแหน่ง นายกรัฐมนตรี ขณะรับจ้างเป็นพิธีกรรายการทำอาหาร “ชิมไปบ่นไป” และ “ยกโขยงหกโมงเช้า”

ประเด็นหลัก: ฝ่าฝืนมาตรา 267 ของรัฐธรรมนูญ 2550 ที่ห้ามนายกฯ หรือรัฐมนตรีใด ๆ “เป็นลูกจ้างของบุคคลใด”

คำวินิจฉัย: ศาลรัฐธรรมนูญมีมติเอกฉันท์ให้ สมัครพ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 9 กันยายน 2551

ผลกระทบ: ทำให้คณะรัฐมนตรีทั้งคณะสิ้นสุดหน้าที่ทันที และนำไปสู่การเปลี่ยนตัวนายกรัฐมนตรี

2.คดี”สมชาย วงศ์สวัสดิ์” (พ.ศ. 2551)

ข้อกล่าวหา: พรรคพลังประชาชนซึ่งสมชายเป็นแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี ถูกกล่าวหาทุจริตเลือกตั้ง

คำวินิจฉัย: ศาลรัฐธรรมนูญสั่งยุบ พรรคพลังประชาชน และตัดสิทธิ์กรรมการบริหารพรรค 5 ปี ส่งผลให้ สมชายต้องพ้นตำแหน่งนายกรัฐมนตรี โดยปริยาย

ผลกระทบ: จุดชนวนการเมืองครั้งใหญ่และการประท้วง “พันธมิตรฯ ปิดสนามบิน”

3 คดี "ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร" (พ.ศ. 2557)

ข้อกล่าวหา: ยิ่งลักษณ์ใช้อำนาจ โยกย้ายถวิล เปลี่ยนศรี เลขาธิการสภาความมั่นคงแห่งชาติ โดยมิชอบ

ประเด็นหลัก: ขัดต่อมาตรา 266 ของรัฐธรรมนูญ 2550 และใช้อำนาจขัดหลักธรรมาภิบาล

คำวินิจฉัย: ศาลรัฐธรรมนูญมีมติ ให้ยิ่งลักษณ์พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และให้คณะรัฐมนตรีสิ้นสุดหน้าที่บางส่วน เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม 2557

ผลกระทบ: ทำให้เกิดสุญญากาศทางการเมือง และเป็นหนึ่งในปัจจัยที่นำไปสู่ รัฐประหาร 2557

4.คดี “พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา” (พ.ศ. 2563)

ข้อกล่าวหา: ฝ่าฝืนจริยธรรมและกฎหมาย เนื่องจากยังคงพักอาศัยในบ้านพักหลวงหลังเกษียณอายุราชการ

คำวินิจฉัย: ศาลรัฐธรรมนูญ ยกคำร้อง โดยชี้ว่าการพำนักดังกล่าวไม่เป็นการขัดรัฐธรรมนูญ เพราะเป็นสิทธิที่กำหนดไว้ในกฎกระทรวงกลาโหม

5.คดี“พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา” (พ.ศ. 2565)

ข้อกล่าวหา: วาระการดำรงตำแหน่งของพลเอกประยุทธ์เกิน 8 ปี ตามมาตรา 158 ของรัฐธรรมนูญ 2560

คำวินิจฉัย: ศาลรัฐธรรมนูญมีมติ 6 ต่อ 3 ว่า การนับวาระเริ่มตั้งแต่ 6 เมษายน 2560 ซึ่งเป็นวันที่รัฐธรรมนูญประกาศใช้ ทำให้ยังไม่ครบกำหนด 8 ปีในปี 2565

ผลกระทบ: พลเอกประยุทธ์สามารถดำรงตำแหน่งต่อไปได้

อย่างไรก็ตาม การที่ศาลรัฐธรรมนูญเข้ามาวินิจฉัยตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในหลายคดี มักสร้างแรงกระเพื่อมในทางการเมืองอย่างรุนแรง ทั้งการเปลี่ยนรัฐบาลกลางคัน การยุบสภา ไปจนถึงการปูทางสู่การรัฐประหาร ปัจจุบันจึงเป็นที่จับตาทุกครั้งที่มีการยื่นคำร้องเกี่ยวกับการดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี