อาร์ติโชค (Artichoke) หรือที่บางคนเรียกว่า “ดอกอาร์ติโชค” เป็นพืชที่มีรูปร่างสวยงาม แต่คนไทยบางคนอาจไม่คุ้นเคยนัก เนื่องจากเป็นพืชเมืองหนาวที่นิยมปลูกในแถบยุโรปและทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ไม่เพียงแค่เป็นวัตถุดิบประกอบอาหารที่อร่อยและมีเอกลักษณ์ แต่ยังถูกใช้เป็นสมุนไพรเพื่อสุขภาพมาตั้งแต่อดีต โดยเฉพาะในด้าน การบำรุงและปกป้องตับ ระบบย่อยอาหาร และการลดไขมันในเลือด ในยุคปัจจุบัน อาร์ติโชคถูกนำมาศึกษาทางวิทยาศาสตร์และได้รับการยืนยันถึงคุณสมบัติทางยา ทำให้ได้รับความนิยมแพร่หลายไปทั่วโลก ในปัจจุบันสามารถหาซื้ออาร์ติโชคมาลิ้มลองได้ไม่ยาก เพราะเพื่อนบ้านอย่างเวียดนาม ซึ่งมีสภาพอากาศหนาวเย็นในบางพื้นที่ เช่น เมืองซาปาหรือดาลัต ก็มีการปลูกและจำหน่ายอาร์ติโชคในราคาที่เข้าถึงได้
อาร์ติโชคถูกค้นพบมาตั้งแต่สมัยโบราณและมีการนำมาใช้เป็นทั้งอาหารและยารักษาโรคโดยชาวอียิปต์ กรีก และโรมัน ลักษณะเด่นของพืชชนิดนี้คือมีดอกขนาดใหญ่ มีกลีบซ้อนกันหลายชั้นสีเขียวอ่อน ปัจจุบันสามารถพบได้ทั่วโลกในเขตหนาว ทั้งในแถบแอฟริกาเหนือ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ยุโรป อเมริกาเหนือ และออสเตรเลีย ส่วนในประเทศไทยก็มีการนำเข้ามาปลูกในโครงการหลวงตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528 แต่ยังไม่เป็นที่นิยมในวงกว้างนักซึ่งพืชชนิดนี้ไม่ได้มีดีแค่รูปลักษณ์ที่สวยงาม แต่ยังอุดมไปด้วยคุณประโยชน์ต่อสุขภาพมากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องของการดูแลตับ ซึ่งเป็นอวัยวะสำคัญของร่างกาย
ประโยชน์หลักๆ ของอาร์ติโชค คือ ช่วยกระตุ้นการทำงานของตับให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น และช่วยย่อยอาหาร ช่วยป้องกันโรคตับอักเสบ ตับแข็ง ดีซ่าน และถุงน้ำดีอักเสบ ช่วยลดระดับไขมันและคอเลสเตอรอลในเลือด ช่วยให้การทำงานของหัวใจและหลอดเลือดดีขึ้น ลดความเสี่ยงในการเกิดไขมันอุดตันในเส้นเลือด ช่วยลดกรดในลำไส้และช่วยย่อยไขมัน ช่วยลดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ เรอเปรี้ยว และลดแก๊สในกระเพาะอาหาร และ ช่วยลดโอกาสในการเป็นโรคโลหิตจาง เบาหวาน และเกาต์
ข้อควรระวังในการใช้ อาร์ติโชคไม่ใช่ยาหลักในการรักษาโรค แต่เป็นเพียงตัวช่วยเสริม ผู้ที่มีโรคตับรุนแรงหรือกำลังใช้ยาบางชนิด เช่น ยาลดคอเลสเตอรอล หรือยาลดน้ำตาล ควรปรึกษาแพทย์ก่อนผู้ที่แพ้พืชตระกูลเดียวกับทานตะวันหรือเดซี่ควรหลีกเลี่ยง หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรควรขอคำแนะนำจากแพทย์
ส่วนการรับประทานนั้นทำได้หลายวิธี ที่นิยมคือการนำดอกไปนึ่งหรือต้มจนสุก จากนั้นค่อยๆ เด็ดกลีบออกมาทีละกลีบ โดยส่วนที่รับประทานได้คือ โคนกลีบ ซึ่งมีลักษณะเป็นเนื้อนุ่มๆ เพียงใช้ฟันรูดเอาเนื้อส่วนนั้นออกมาแล้วทิ้งส่วนใยแข็งๆ ไป ส่วนที่อร่อยที่สุดคือ ใจกลางของดอกอาร์ติโชค ซึ่งมีรสชาติหวานมันและเข้มข้นกว่าส่วนกลีบ หลังจากลอกกลีบออกหมดแล้ว ให้เลาะส่วนเกสรออก ก็จะเหลือเนื้อสีขาวด้านในที่สามารถทานได้ทั้งก้อน
นอกจากนี้ อาร์ติโชคสามารถนำไปประกอบอาหารได้หลากหลาย ฝรั่งนิยมนำไปจิ้มกับซอสต่างๆ เช่น ซอสกระเทียมหรือซอสเนยผสมมะนาว ส่วนคนไทยสามารถนำไปทานคู่กับน้ำพริก หรือจะนำไปย่าง ยัดไส้เนื้อสัตว์ หรือต้มเป็นอาหารว่างก็อร่อยไม่แพ้กัน