โครงการแปลงเรียนรู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ดีและแปรรูปข้าว เป็นหนึ่งในโครงการที่สืบเนื่องจากพระราชดำริของสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา โดยมุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตของเกษตรกรและผู้ต้องขังที่ใกล้พ้นโทษให้สามารถพึ่งพาตนเองได้ ผ่านการสร้างแปลงเรียนรู้ปลูกข้าว เพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวที่มีคุณภาพ และการแปรรูปข้าวให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่ม
ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครราชสีมา กรมการข้าว ได้ดำเนินการขับเคลื่อน “โครงการแปลงเรียนรู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ดีและแปรรูปข้าว” ในพื้นที่ทัณฑสถานเกษตรอุตสาหกรรมเขาพริก อำเภอสีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา ตั้งแต่ปี 2563 โดยมีการสร้างแปลงอนุรักษ์พันธุกรรมข้าวพันธุ์พื้นเมือง พร้อมทั้งส่งเสริมการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวและการแปรรูปสินค้าข้าว ซึ่งมีเป้าหมายหลักในการถ่ายทอดเทคโนโลยีและองค์ความรู้ให้กับผู้ต้องขังที่ใกล้พ้นโทษ โดยหวังให้พวกเขามีทักษะในการผลิตข้าวและสามารถพึ่งพาตนเองตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง
เนตรนภา หัตถ์ฐาปนวัฒน์ ผู้อำนวยการศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครราชสีมา เล่าว่า ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครราชสีมา ได้มุ่งมั่นถ่ายทอดความรู้ด้านการผลิตข้าว การแปรรูปข้าว และการใช้สารชีวภัณฑ์ในการป้องกันโรคข้าว รวมถึงการใช้เทคโนโลยีโดรนในการเกษตร ซึ่งโครงการนี้ได้ดำเนินการที่ทัณฑสถานเกษตรอุตสาหกรรมเขาพริก อำเภอสีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา ภายใต้การจัดแปลงเรียนรู้สำหรับผู้ต้องขังที่กำลังจะได้รับการพ้นโทษ เพื่อเตรียมความพร้อมให้พวกเขาสามารถกลับเข้าสู่สังคมได้อย่างมีอาชีพและรายได้มั่นคง
โครงการนี้เน้นการปลูกข้าวพันธุ์ท้องถิ่น เช่น พันธุ์พิษณุโลก 80, พันธุ์หอมดง, พันธุ์ทับทิมชุมแพ และพันธุ์หอมใบเตย โดยการปลูกข้าวเหล่านี้จะช่วยอนุรักษ์พันธุกรรมและเป็นการสร้างแหล่งเรียนรู้ให้กับผู้ต้องขัง ซึ่งผลผลิตจากแปลงเรียนรู้จะนำไปใช้ภายในทัณฑสถาน และนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ รวมถึงการเก็บเมล็ดพันธุ์เพื่อการผลิตในปีถัดไป เพื่อให้เกิดการใช้ประโยชน์สูงสุดจากแปลงเรียนรู้ และสนับสนุนการพัฒนาทักษะในด้านการเกษตรของผู้ต้องขัง นอกจากนี้ยังมีการฝึกทักษะการแปรรูปข้าว เช่น การทำไอศกรีมจากข้าว ขนมนางเล็ด เพื่อเพิ่มช่องทางในการสร้างรายได้ให้กับผู้ต้องขังหลังจากพ้นโทษ
การประเมินผลสำเร็จของโครงการจะเน้นการติดตามหลังการพ้นโทษ โดยการสอบถามผู้ต้องขังเกี่ยวกับการนำความรู้ไปใช้ในชีวิตจริง พบว่าหลายคนได้ต่อยอดอาชีพเกษตรกรรมจากการฝึกอบรมและสามารถใช้ความรู้ในการทำงานในครอบครัวหรือชุมชนของตน
อย่างไรก็ดี ทางศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครราชสีมา ยินดีที่จะร่วมมือกับทัณฑสถานเกษตรอุตสาหกรรมเขาพริก และหน่วยงานอื่นๆ ในการขยายผลโครงการฯ เพื่อสร้างความรู้และอาชีพให้แก่ผู้ต้องขังอย่างต่อเนื่องในอนาคต รวมถึงการขยายแปลงเรียนรู้ในพื้นที่ต่างๆ อาทิ โครงการสาธิตอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่มูลนิธิชัยพัฒนาปักธงชัย และสถานศึกษาต่างๆ
“ขอมอบกำลังใจแก่ผู้ต้องขังว่า เมื่อท่านได้พ้นโทษและกลับเข้าสู่สังคม อยากให้นำความรู้และทักษะที่ได้เรียนรู้จากโครงการฯ ไปใช้ในการพัฒนาชีวิตให้ดีขึ้นและสามารถเลี้ยงดูตัวเองได้อย่างมีความสุขและยั่งยืน” ผู้อำนวยการศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครราชสีมา กล่าวทิ้งท้าย
