ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านหันเทา ตำบลบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ได้รับการยกย่องเป็น สถาบันเกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2568 ในสาขาศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชน ประเภทข้าวอื่น ๆ ตอกย้ำความสำเร็จในการพัฒนาชุมชนด้วยแนวคิด “ครบวงจร พึ่งพาตนเอง ยั่งยืน และยกระดับคุณภาพชีวิตชาวนาไทย”
ศูนย์ฯ แห่งนี้จัดตั้งขึ้นเมื่อปี 2564 และจดทะเบียนอย่างเป็นทางการในฐานะศูนย์ข้าวชุมชน โดยได้รับการรับรองมาตรฐานสินค้าเกษตร “การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับเมล็ดพันธุ์ข้าว” (มกษ.4406-2560) ครอบคลุมทุกขั้นตอน ตั้งแต่การผลิตเมล็ดพันธุ์ การปลูกข้าวอินทรีย์ การแปรรูป การตลาด และการส่งเสริมวัฒนธรรมวิถีชาวนา
หนูพิน คานทอง ประธานศูนย์ข้าวชุมชนบ้านหันเทา กล่าวว่า ศูนย์ฯ มีระบบบริหารจัดการเข้มแข็ง ด้วยคณะกรรมการบริหารและกฎระเบียบภายในที่ชัดเจน ปัจจุบันมีสมาชิก 60 ราย มีพื้นที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวรวม 720 ไร่ ใช้พันธุ์ข้าวหลักคือ กข6 และขาวดอกมะลิ 105 ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวรวม 582.32 ตัน ในช่วงปี 2565–2567 โดยจำหน่ายในราคาสูงกว่าท้องตลาดเฉลี่ยตันละ 5,000 บาท มีสมาชิก 14 รายที่ผ่านการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ บนพื้นที่ 157 ไร่ และได้ดำเนินการขออนุญาตตาม พ.ร.บ.พันธุ์พืช พ.ศ. 2518 อย่างถูกต้อง ทั้งใบอนุญาตรวบรวมเมล็ดพันธุ์ (พ.พ.3) และใบอนุญาตขายเมล็ดพันธุ์ (พ.พ.4)
ศูนย์ฯ มีความพร้อมทั้งด้านอุปกรณ์และเทคโนโลยี เช่น โรงสีข้าว โกดังคัดบรรจุเมล็ดพันธุ์ เครื่องทำความสะอาดและตรวจสอบคุณภาพข้าว โดรนพ่นสาร รถแทรกเตอร์ และรถหยอดข้าวแห้ง ซึ่งช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตอย่างยั่งยืน
รวมทั้ง ศูนย์ฯ ส่งเสริมการผลิตน้ำหมักชีวภาพทดแทนปุ๋ยเคมี การไถกลบตอซังและปลูกปุ๋ยพืชสดเพื่อลดมลพิษทางอากาศ พร้อมทั้งผลิตเชื้อราไตรโคเดอร์มาและส่งเสริมการใช้แหนแดงในนาข้าว เพื่อเพิ่มธาตุไนโตรเจนและรักษาสมดุลระบบนิเวศ
ศูนย์ฯ จำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าว 80% ให้กับศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวอุดรธานี ส่วนอีก 20% กระจายสู่ อบต., สหกรณ์การเกษตร, เครือข่ายศูนย์ข้าวชุมชน และเกษตรกรในพื้นที่ นอกจากนี้ยังมีการแปรรูปข้าวเพิ่มมูลค่าเป็นผลิตภัณฑ์หลากหลาย เช่น ข้าวกล้อง ข้าวฮาง ข้าวสาร เครื่องดื่มข้าวสำเร็จรูป ขนมพื้นบ้าน และปลาส้มอีกหนึ่งไฮไลต์คือการทำข้อตกลงจัดส่งข้าวอินทรีย์ให้โรงพยาบาลประจำอำเภออย่างต่อเนื่อง เดือนละ 1 ตัน สะท้อนถึงคุณภาพและความน่าเชื่อถือของกลุ่ม
“เป็นภาคภูมิใจกับการได้รับพระราชทานโล่รางวัล ในงานพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประจำปี 2568 ครั้งนี้ คงเพราะความใฝ่รู้ และความมุ่งมั่น ทำงานเพื่อชุมชน พยายามแก้ไขปัญหาให้กับสมาชิกชาวนา พัฒนาทักษะเพิ่มมูลค่าในอาชีพ เกิดการสร้างงานในชุมชน ดั่งภาษาอีสาน เฮ็ดให้สุด ขุดให้ถึง และกล้าคิด กล้าทำ พร้อมจะเป็นต้นแบบกับสิ่งที่ทำ เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของพลังแผ่นดิน เพื่อชาติ และเพื่อพ่อหลวงของเรา” หนูพิน คานทอง กล่าว
ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านหันเทา ไม่เพียงเป็นต้นแบบของการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพเท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงพลังของชุมชนที่สามารถรวมตัวกันเพื่อพึ่งพาตนเองอย่างแท้จริง พร้อมเดินหน้าสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน และเป็นแรงบันดาลใจให้กับเกษตรกรทั่วประเทศ
