แนวทางในการพิจารณา จุดสังเกตและตำหนิ พระคง จ.ลำพูน

สัปดาห์พระเครื่อง / อ.ราม  วัชรประดิษฐ์

พระสกุลลำพูน ได้รับความนิยมแพร่หลายมาก โดยเฉพาะ พระรอด พระคง พระบาง พระเปิม พระลือ พระเลี่ยง หรือพระขนาดใหญ่ เช่น พระสาม พระสิบสอง พระสิบแปด พระกล้วย พระกวาง พระกาบปลี ฯลฯ สมัยก่อนประมาณ พ.ศ.2500 มีความเชื่อจากตำนานว่าพระนางจามเทวี สร้างประมาณ พ.ศ.1223 พระกรุเหล่านี้จึงน่าจะมีอายุอยู่ในราว 1,300 ปี

พระสกุลลำพูนที่พบ ณ กรุแห่งนี้ก็คือ "พระคงหรือพระลำพูน" หนึ่งในพระชื่อดังของลำพูน ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นพระสมัยเดียวกันกับพระรอดและสร้างโดยสุเทวะฤาษีเช่น เดียวกัน ตามความหมายแล้ว "คง" หมายถึง การตรัสรู้ของพระพุทธเจ้าภายใต้ซุ้มโพธิ์ที่พุทธคยา ดังนั้น จึงมีพุทธศิลปะที่งดงามสง่า

พุทธลักษณะของพระคงองค์พระประธานประทับนั่งขัดสมาธิเพชร แสดงปางมารวิชัย ภายในซุ้มใบโพธิ์ เหนืออาสนะฐานบัวเม็ด เป็นจุดไข่ปลาเรียงอยู่ด้านหน้าโดยรอบ 2 ชั้น - พื้นผนังโพธิ์ด้านหลังมีความประณีตและอ่อนพลิ้วงดงามมาก - เส้นประภามณฑลเป็นเส้นซุ้มครอบลงมาตลอดด้านข้าง - พระพักตร์ป้อมเอิบอิ่ม - พระอุระอวบอ้วนล่ำสัน พระคง เป็นพระเนื้อดินเผา ขนาดเล็กกะทัดรัด กว้างประมาณ 1.7 ซม. สูงประมาณ 2.8 ซ.ม. มีทั้งสีขาว สีเหลืองพิกุล สีเขียว สีแดง และสีดำ แต่เป็นที่นิยมที่สุดจะเป็น "พระคงสีเขียว" พบมากที่วัดคงฤาษี และมีกระจายอยู่ตามวัดต่างๆ ในลำพูนรวมทั้งเชียงใหม่ สันนิษฐานว่าน่าจะมีการนำพระคงมาบรรจุกรุทีหลังหลังจากมีการแตกกรุจากวัดคง ฤาษี และเนื่องด้วยพระคงมีการแตกกรุมาหลายครั้ง จึงมีการแบ่งแยกออกเป็น "กรุเก่าและกรุใหม่"

 "พระคงกรุเก่า" ให้สังเกตเนื้อขององค์พระ จะมีเนื้อละเอียดหนึกนุ่ม แต่มีความแกร่ง และปรากฏว่านดอกมะขามเป็นจุดสีแดงเล็กๆ ประปรายตามผิวขององค์พระ ส่วน "พระคงกรุใหม่" เนื้อขององค์พระจะค่อนข้างยุ่ยและหยาบ โดยเฉพาะว่านดอกมะขามและแร่ที่จมอยู่ในเนื้อ จะหยาบและกระจายอยู่ตามผิวและฝังอยู่ในเนื้อมากมายสำหรับแนวทางในการพิจารณาและจุดสังเกตุและตำหนิพระคง จ.ลำพูน มีดังต่อไปนี้

1.ลักษณะเส้นของก้านโพธิ์จะอ่อนช้อยพลิ้วไหวเป็นธรรมชาติ ใบโพธิ์ทุกใบจะมีปลายแหลมคล้ายลูกศร  

2.มีเส้นคมๆ ระหว่างบัวไม่เป็นเส้นตรง                 

3.มีฐานสี่ชั้น ฐานใต้องค์พระด้านซ้าย ปลายฐานจะพาดเลยเส้นซุ้ม

4. มีเนื้อปลิ้นเกินเป็นธรรมชาติตรงขอบข้าง

5.พระองค์ที่ติดชัดจะปรากฏพระพักตร์ กำไลข้อพระกร กำไลข้อพระบาท และพระนาภีชัดเจน

6. ปลายใบพระกรรณด้านขวาขององค์พระจะเชื่อมต่อกับเส้นขอบจีวรรอบพระศอ

พระคงมีพุทธคุณ เป็นเลิศในเรื่องคงกระพันชาตรี ดังคำกล่าวเปรียบเปรยของชาวเหนือว่า "พระคงเป็นพงศาวดารของทหาร ส่วนพระลือเป็นพงศาวดารของยอดขุนพล" พระคงนับว่าเป็นพระเก่าแก่ที่น่าสะสมมากพิมพ์หนึ่ง และเป็นเรื่องปกติที่พระกรุเก่าเช่นนี้จะต้องมีของเทียมเลียนแบบค่อนข้างมาก จึงต้องพิจารณากันให้ถี่ถ้วนก่อนตัดสินใจครับผม