คพ.สรุปผลการตรวจวัดตะกอนดิน “แม่น้ำกก” ลำน้ำสาขา และแม่น้ำโขง ครั้งที่ 1 – 2 (รอบเดือน มีนาคม และ เมษายน 2568 )
จากกรณีปัญหาแม่น้ำกกมีความขุ่นผิดปกติ กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้ดำเนินการเก็บตัวอย่างตะกอนดิน ครั้งที่ 1 เมื่อวันที่ 19 - 24 มีนาคม 2568 และวันที่ 9 เมษายน 2568 ครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 21 - 24 เมษายน 2568 และวันที่ 29 เมษายน - 2 พฤษภาคม 2568 สรุปผลการตรวจวิเคราะห์ตะกอนดิน จากการเก็บตัวอย่าง ครั้งที่ 1 - 2 ดังนี้
1 แม่น้ำกก (KK01-KK15)
โลหะหนัก
สารหนู พบเกือบทุกจุดตรวจวัด โดยจุดที่พบสารหนูเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย ได้แก่ ลำน้ำกกตั้งแต่ชายแดนไทย - พม่า ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ (KK01) สะพานสองดินแดนบ้านแม่สลัก (KK03) บ้านจะเด้อ (KK04) และสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 อ.เมือง จ.เชียงราย (KK09) ทั้งนี้ บริเวณสะพานโยนกนาคนคร อ.เมือง จ.เชียงราย (KK12) และ ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย (KK15) มีค่าต่ำกว่ามาตรฐานฯ
ตะกั่ว พบค่าสูงเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ได้แก่ บริเวณสะพานสองดินแดนแม่สลัก ต.ท่าตอน (KK03) บริเวณ อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ และบ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง และสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 อ.เมือง จ.เชียงราย
โลหะหนักอื่นๆ พบค่าเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ในบางจุดตรวจวัด ได้แก่ นิกเกิล ทองแดง โครเมียม
2 ลำน้ำสาขา
แม่น้ำฝาง (FA01) พบค่านิกเกิล สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
แม่น้ำกรณ์ (KO01) พบค่านิกเกิล ทองแดง สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
แม่น้ำลาว (LA01) พบค่านิกเกิล สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
แม่น้ำสรวย (SU01) พบค่านิกเกิล และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
3 แม่น้ำสาย (SA01-SA03) อยู่ระหว่างการเก็บตัวอย่างรอบเดือนพฤษภาคม 2568
4 แม่น้ำโขง (NK01 – NK02) พบค่าสารหนูเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
จากการวิเคราะห์ข้อมูล
1) ผลการตรวจวัดตะกอนดินบริเวณที่ติดกับพรมแดนของเมียนมาในแม่น้ำกก พบโลหะหนัก สารหนูมีค่าสูงเกินมาตรฐานฯ เกือบทุกจุดตรวจวัด และมีค่าสูงเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดินบริเวณสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย ซึ่งหลังจากน้ำไหลผ่านฝายเชียงรายซึ่งตั้งอยู่บริเวณ ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย สารหนูมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ และมีค่าเกินมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดินบริเวณ ต.ท่าข้าวเปลือก อ.แม่จัน และจุดบรรจบแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ แสดงให้เห็นว่าหลังจากที่กระแสน้ำมีการลดความเร็วและผ่านฝายจะทำให้อนุภาคหรือสารแขวนลอยมีอัตราการตกตะกอนเพิ่มมากขึ้น ทำให้ตะกอนที่ปนเปื้อนสารหนูหรือโลหะหนักหลุดรอดผ่านกระแสน้ำมีจำนวนลดน้อยลง
ทั้งนี้ คพ. อยู่ระหว่างวิเคราะห์โครงสร้างหรือรูปแบบของสารหนูที่พบในแม่น้ำ เพื่อเป็นข้อมูลประกอบในการหาแนวทางหรือวิธีการในการจัดการปัญหาสารปนเปื้อนเกินค่ามาตรฐานฯ ต่อไป
2) ผลการตรวจวัดตะกอนดินในแม่น้ำโขงบริเวณก่อนและหลังจุดบรรจบระหว่างแม่น้ำกกและแม่น้ำโขง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย พบสารหนูมีค่าสูงเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ สันนิษฐานว่าปนเปื้อนมาจากแม่น้ำสายเช่นเดียวกับค่าสารหนูที่ตรวจพบในน้ำบริเวณเดียวกัน ที่ได้รับผลกระทบมาจากแม่น้ำสายที่มาบรรจบกับแม่น้ำรวกและไหลลงแม่น้ำโขง
3) บริเวณที่สารหนูและโลหะหนักอื่นๆ เกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย
เนื่องจากผลการตรวจวัดคุณภาพตะกอนดินในแม่น้ำเพิ่งดำเนินการ 2 ครั้ง และยังไม่เคยมีข้อมูลพื้นฐานเดิมของค่าโลหะหนักในตะกอนดิน จึงยังไม่สามารถสรุปแนวโน้มของการปนเปื้อนโลหะหนักในแม่น้ำกกและลำน้ำสาขา แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง กรมควบคุมมลพิษจะได้ติดตามคุณภาพตะกอนดินในแม่น้ำเป็นระยะต่อไป
