บูรพา โชติช่วง / รายงาน
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเชียง ตั้งอยู่ในแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง ตำบลบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี จัดแสดงหลักฐานที่ได้จากการสำรวจขุดค้นที่บ้านเชียงและแหล่งโบราณคดีใกล้เคียง อันประกอบด้วยกลุ่มภาชนะดินเผา เครื่องมือ เครื่องใช้และสิ่งอื่นๆ อีกมากมาย
จุดเริ่มต้นของการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเชียง มาจากการพบภาชนะลายเขียนสีเมื่อปี 2503 โดยชาวบ้านเชียง ต่อมาปี 2509 ชาวอเมริกันได้พบภาชนะดินเผาที่บ้านเชียงโดยบังเอิญจึงนำไปแจ้งที่กรมศิลปากร ปี 2510 จึงได้มีการขุดค้นอย่างจริงจังเป็นครั้งแรกปี 2515 ได้ขุดค้นเป็นครั้งที่ 2 ในครั้งนี้พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จทอดพระเนตรแหล่งขุดค้นที่วัดโพธิ์ศรีใน พร้อมกับแหล่งอื่นในบ้านเชียง และปี 2517 – 2518 กรมศิลปากรร่วมกับมหาวิทยาลัยเพนซิลเวเนีย ได้ร่วมมือขุดค้นและหาข้อมูลใหม่เพิ่มเติม โดยเรียก “โครงการโบราณคดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ” พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติแห่งชาติ บ้านเชียง จึงได้เริ่มจัดตั้งขึ้นมาตั้งแต่ปี 2518 เป็นต้นมา
แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมเมื่อเดือนธันวาคม ปี 2535 ด้วยคุณค่าความโดดเด่นตามเกณฑ์พิจารณามรดกโลกทางวัฒนธรรมในข้อ 3 คือ “เป็นสิ่งที่แสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ที่หาได้ยากยิ่ง หรือเป็นพยานหลักฐานแสดงขนบธรรมเนียมประเพณีหรืออารยธรรม ซึ่งยังคงหลงเหลืออยู่หรือสูญหายไปแล้ว” โดยมีพื้นที่ประกอบด้วยแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง แหล่งโบราณคดีบ้านอ้อมแก้ว และมีพื้นที่กันชนครอบคลุมเขตเทศบาลตำบลบ้านเชียงทั้งหมด แหล่งโบราณคดีบ้านเชียงเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมลำดับที่ 359 ของโลก และแหล่งที่ 3 ของประเทศไทย
ในปี 2562 กรมศิลปากรได้รับจัดสรรงบประมาณก่อสร้างอาคาร ศูนย์วิจัยโบราณคดีบ้านเชียง เพื่อเก็บรักษาและรวบรวมโบราณวัตถุในวัฒนธรรมบ้านเชียง และโบราณวัตถุยุคก่อนประวัติศาสตร์ร่วมสมัยกับวัฒนธรรมบ้านเชียงในพื้นที่ภาคอีสานตอนบน รวมทั้งเป็นสถานที่สำหรับให้บริการศึกษาวิจัยองค์ความรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมบ้านเชียง โดยรูปแบบอาคาร อาคารคอนกรีต 2 ชั้น เป็นอาคารหลังแรกของกรมศิลปากรที่มีการนำระบบโซลาร์เซลล์มาใช้เพื่อประหยัดพลังงาน ระบบรักษาความปลอดภัย ระบบตรวจจับควันและความร้อน ระบบดับเพลิง ระบบกล้องวงจรปิด สำหรับพื้นที่ชั้นล่างเป็นห้องสมุด/ศูนย์บริการข้อมูล ส่วนปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ คลังเปิดเก็บรักษาและจัดแสดงเพื่อการศึกษาโบราณวัตถุ ส่วนนิทรรศการจัดแสดงเรื่องภาชนะดินเผา ได้แก่ รูปแบบรูปทรงภาชนะ รูปแบบการตกแต่ง ตามการแบ่งสมัยของวัฒนธรรมบ้านเชียง และปรับเปลี่ยนหมุนเวียนเป็นเรื่องอื่นๆ ในอนาคต และชั้นบนเป็นส่วนคลัง ห้องบริการนักวิจัย ห้องปฏิบัติงานสงวนรักษาเบื้องต้น
เมื่อเร็วๆ นี้ นางสาวสุดาวรรณ หวังศุภกิจโกศล รมว.วัฒนธรรม นายประสพ เรียงเงิน ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม นายพนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร และคณะ ลงพื้นที่เยี่ยมชมอาคารจัดแสดงพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเชียง และศูนย์วิจัยโบราณคดีบ้านเชียง เพื่อที่ยกระดับการบริการของพิพิธภัณฑ์ ศูนย์วิจัยฯ แหล่งเรียนรู้สู่มาตรฐานสากล นอกจากนี้ให้มีการบูรณาการจัดทำเส้นทางจังหวัดเดียวเที่ยว 2 มรดกโลก คือแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง และอุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท เพื่อประชาสัมพันธ์สร้างการรับรู้ การทำข้อมูลเส้นทางท่องเที่ยว พัฒนาสิ่งอำนวยความสะดวกที่เกี่ยวข้องและนำทุนทางวัฒนธรรมมาใช้เป็นจุดดึงดูดนักท่องเที่ยวมาเที่ยวแหล่งมรดกโลกในจังหวัดอุดรธานีเพิ่มมากขึ้น
ถ้าอยากชมโบราณวัตถุ ภาชนะดินเผาอันเลื่องลือ ต้องที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเชียง ศูนย์วิจัยโบราณคดีบ้านเชียง