คนขับรถส่งอาหาร: สร้างชีวิตที่ดีขึ้นในยุคดิจิทัล

เขียนโดย จางเหยียน

งานเขียนประเภทสารคดีเรื่อง "ผมส่งอาหารในปักกิ่ง" ได้รับการคัดเลือกให้เป็นหนังสือแห่งปี 2023 ในการประกวดหนังสือยอดนิยมครั้งหนึ่งของจีน และ หู อันเอียน ผู้เขียนหนังสือเรื่องนี้ ก็ได้รับการคัดเลือกให้เป็นนักเขียนแห่งปีด้วย ทันใดนั้น หลายคนก็หันมาสนใจผู้ประกอบอาชีพรูปแบบใหม่ ๆ เช่น คนขับรถส่งพัสดุและส่งอาหาร พวกเขาคือ "อัศวิน" ที่สัญจรไปมาตามถนนและตรอกซอกซอยของเมือง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแรงงานประกอบธุรกิจรูปแบบใหม่ 84 ล้านคนของจีน อีกทั้งเป็นผู้สร้างและผู้พิทักษ์ชีวิตที่ดีงามด้วย

ในสายตาของเหยียน เทียน รองศาสตราจารย์จากคณะนิติศาสตร์มหาวิทยาลัยปักกิ่ง อุตสาหกรรมการจัดส่งอาหารของจีนให้บริการที่สะดวกสบายแบบไม่มีใครเทียบได้ในโลก ชาวต่างชาติที่มาจีนต่างประทับใจกับชีวิตที่สะดวกสบายในจีน ที่สำคัญที่สุดประการหนึ่ง คือสามารถสั่งอาหารส่งถึงบ้านได้ทุกที่ทุกเวลา เบื้องหลังความสะดวกสบายนี้ คือ การทำงานหนักของคนขับรถส่งอาหาร และการพัฒนาวิธีการในการระดมแรงงานผ่านแพลตฟอร์มในประเทศจีน

คนขับรถส่งอาหารเป็นกลุ่มอาชีพใหม่ที่ใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เป็นคนงานปกสีน้ำเงินในอุตสาหกรรมภาคบริการในยุคเศรษฐกิจดิจิทัล เมื่อลูกค้าสั่งซื้อผ่านแพลตฟอร์ม คำสั่งซื้อก็จะเข้าสู่ขั้นตอนการจัดส่งแบบออฟไลน์ ขั้นตอนการทำงานของคนขับรถส่งอาหารแบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอน ได้แก่ การรับคำสั่งซื้อ การรับอาหารที่ร้าน การนำส่งอาหาร และ บรรลุงานตามคำสั่ง  เทคโนโลยีดิจิทัลนำเสนอกระบวนการจัดส่งและขั้นตอนการดำเนินงานของคนขับรถส่งอาหารในแอปฯ อย่างง่ายดายและชัดเจน คนขับรถส่งอาหารสามารถคลิก "รับคำสั่งซื้อ" "รายงานไปยังร้านค้า" "ฉันรับสินค้าแล้ว" และ "ส่งถึงแล้ว"  4 ปุ่มเพื่อดูขั้นตอนของงานจัดส่งและเนื้อหางานถัดไป เมื่อคนขับรถส่งอาหารหาตำแหน่งที่ตั้งร้านค้าและลูกค้าไม่เจอ หรือไม่รู้วิธีการวางแผนเส้นทาง พวกเขาสามารถคลิกปุ่ม "ดูข้อมูลตำแหน่ง" และ "การวางแผนเส้นทาง" ในแอปฯ เพื่อได้รับความช่วยเหลือ

เทคโนโลยีดิจิทัลช่วยขจัดอุปสรรคด้านข้อมูลและเทคโนโลยีให้คนงานสามารถเข้าถึงธุรกิจการขับรถส่งอาหารได้ ลดเงื่อนไขการรับสมัคร และช่วยให้คนขับรถส่งอาหารมือใหม่เริ่มงานได้อย่างรวดเร็ว และทำงานจัดส่งอาหารได้อย่างราบรื่น

ในปี 2020 "อาชีพผู้ขับขี่ส่งอาหารออนไลน์" ได้บรรจุไว้ในหมวดหมู่อาชีพแห่งชาติจีน แสดงว่า ผู้ขับขี่ส่งอาหารได้รับการยอมรับให้เป็นอาชีพใหม่ในระดับชาติ อุตสาหกรรมการจัดส่งอาหารถึงบ้านมีบทบาทสำคัญชนิดมองข้ามไม่ได้ในการพัฒนาเศรษฐกิจจีน สำหรับอุตสาหกรรมร้านอาหารแล้ว การจัดส่งอาหารถึงบ้านนับเป็นรูปแบบธุรกิจใหม่ที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัลของอุตสาหกรรมร้านอาหารและเป็นแรงกระตุ้นใหม่ในการพัฒนาอุตสาหกรรมร้านอาหารสถิติจากศูนย์ข้อมูลอินเทอร์เน็ตจีนพบว่า ปี 2022 รายได้จากบริการจัดส่งอาหารถึงบ้านคิดเป็นประมาณ 25.4% ของรายได้จากอุตสาหกรรมร้านอาหารทั่วประเทศจีน ร้านอาหารจำนวนไม่น้อยก็ได้รับคำสั่งซื้อมากขึ้นผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ แบบสอบถามในปี 2020 พบว่า ผู้ค้าที่ตอบแบบสอบถามมี  83% และ 83.4% เห็นว่า การให้บริการจัดส่งอาหารถึงบ้านช่วยเพิ่มรายได้ และมี60% เห็นว่า การจัดส่งอาหารถึงบ้านเพิ่มยอดกระแสรายวันด้วย

การจัดส่งอาหารถึงบ้านมีอิทธิพลตรงต่อการหางานทำ ผู้รับผิดชอบที่เกี่ยวข้องของสำนักงานสถิติแห่งชาติจีนระบุว่า จนถึงปลายปี 2021 ผู้ขับรถส่งอาหารในตลาดการจ้างงานที่ยืดหยุ่นมีจำนวนถึง 13 ล้านคน ซึ่งเป็นเกือบ  1% ของประชากรทั้งประเทศ ข้อมูลจากเหม่ยถวน (Meituan) แพลตฟอร์มให้บริการชีวิตประจำวันที่ใหญ่ที่สุดของจีนพบว่า ปี 2022 มีผู้ขับรถส่งอาหารกว่า 6.24 ล้านคน มีรายได้จากการที่บริษัทดังกล่าว เปิดรับสมัครผู้ขับรถส่งอาหาร โดยในช่วงฤดูหนาวปี 2023 ทางบริษัทเปิดรับสมัครงานตำแหน่งผู้ขับรถส่งอาหารจำนวน 300,000 ตำแหน่ง และขยายการจ้างงานอย่างต่อเนื่อง

อาชีพผู้ขับขี่ส่งอาหารมีความเปิดกว้างและมีความเป็นธรรมด้านรายได้ โดยให้โอกาสในการหางานทำสำหรับคนกลุ่มต่าง ๆ และเป็นอาชีพที่ช่วยให้พนักงานเติบโตในระยะยาวด้วย เมื่อผู้ขับรถส่งอาหารคิดจะเปลี่ยนอาชีพอื่น ทักษะต่าง ๆ ที่ได้สั่งสมมาจากประสบการณ์งานดังกล่าว เช่น ทักษะการขับขี่ การสื่อสาร การแก้ปัญหาเร่งด่วน การควบคุมอารมณ์ และการเรียนรู้ด้วยตัวเองจะช่วยพวกเขาได้มาก ทุกวันนี้ ผู้ขับรถส่งอาหารหลายคนเปลี่ยนอาชีพเป็นพนักงานขายรถไฟฟ้า ผู้จัดการร้านอาหาร และเจ้าของเกสต์เฮาส์ พวกเขาต่างยอมรับว่า ระหว่างวิ่งจัดส่งอาหาร ทำให้พวกเขามีโอกาสสั่งสมประสบการณ์มากมาย ซึ่งมีส่วนช่วยต่อตำแหน่งงานต่อไปอย่างมาก

หลายปีมานี้ การดูแลคนงานในธุรกิจรูปแบบใหม่ของจีนเริ่มเป็นรูปธรรมมากขึ้นเรื่อย ๆ สื่อรายงานว่า การประกันคุ้มครองการบาดเจ็บจากการทำงานสำหรับพนักงานในรูปแบบการจ้างงานใหม่ ซึ่งนำร่องโดยบริษัทแพลตฟอร์มต่าง ๆ ในเมืองและมณฑล 7 แห่งของจีน รวมถึง เหม่ยถวน, ส่านซ่ง, ฮั่วลาลา, ไขว้โก่วต่าเชอ  ได้ประสบความคืบหน้าในเบื้องต้น จนถึงปลายเดือนกันยายน 2023 คนงานในรูปแบบธุรกิจใหม่มี 6.68 ล้านคน ได้รับการคุ้มครอง และมี 32,000 คนได้รับค่าชดเชยรวม 490 ล้านหยวน เหยียนเทียนเห็นว่า ในการคุ้มครองสิทธิประโยชน์ของผู้ขับรถส่งอาหารนั้น จีนปฏิบัติตามหลักการถือข้อเท็จจริงและประชาชนเป็นที่ตั้ง “จีนเริ่มออกนโยบายและกฎหมายต่าง ๆ เพื่อคุ้มครองสิทธิประโยชน์ของผู้ขับรถส่งอาหารตั้งแต่ปี 2020 ถือเป็นการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายแรงงานให้สมบูรณ์ขึ้น  และเป็นการมอบประสบการณ์ของจีนให้กับทั่วโลกด้วย”