หญิงวัยเจริญพันธุ์ 1 ใน 10 อาจกำลังมีอาการภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) แต่ไม่รู้ตัว ประจำเดือนมาไม่ปกติ น้ำหนักเกิน ผมร่วง ขนดก หนวดขึ้น หน้ามัน เป็นสิว มีบุตรยาก เหล่านี้เป็นอาการบ่งชี้สำคัญที่ไม่ควรมองข้าม สูตินรีแพทย์ จุฬาฯ แนะการรักษา ปรับไลฟ์สไตล์ ก่อนโรคร้ายมาเยือน
ผศ.พญ.พรทิพย์ สิรยาภิวัฒน์ ภาควิชาสูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า ผู้หญิงบางคนอาจจะไปหาแพทย์ผิวหนังด้วยเรื่องสิวเยอะ ผมร่วง ขนดก แต่เมื่อแพทย์ผิวหนังซักประวัติเพิ่มพบว่ามีอาการประจำเดือนมาไม่ปกติ นั่นเป็นสัญญาณหนึ่งที่บ่งบอกว่าอาจมีภาวะฮอร์โมนผิดปกติ และจำเป็นต้องมาพบสูตินรีแพทย์ อ้วน สิวขึ้น ขนดก ผมร่วง อาจบั่นทอนความมั่นใจในรูปลักษณ์ แต่ที่มากกว่านั้นคือโรคเรื้อรังและร้ายแรงที่อาจเกิดขึ้นตามมา หากไม่ดูแลรักษากลุ่มอาการ PCOS อย่างตรงจุดและทันท่วงที จึงให้ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกลุ่มอาการนี้ ที่ผู้หญิงหลายคนอาจกำลังเป็น แต่ไม่รู้
PCOS คืออะไร กลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ (Polycystic Ovary Syndrome: PCOS) เป็นอาการภาวะทางต่อมไร้ท่อที่พบได้บ่อยที่สุด ประมาณ 5-10% ในผู้หญิงตั้งแต่วัยรุ่นจนถึงวัยใกล้หมดประจำเดือน อายุ 15 – 45 ปี และนับเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้ผู้หญิงจำนวนหนึ่งมีบุตรยาก ผู้ที่มีกลุ่มอาการ PCOS จะมีถุงน้ำเล็ก ๆ ในรังไข่ ซึ่งก็คือถุงไข่เป็นจำนวนมาก ซึ่งเกิดมาจากความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับหลายระบบในร่างกายที่ทำให้ฮอร์โมนไม่สมดุล อาการหลัก ๆ ของผู้ที่เป็น PCOS คือประจำเดือนมาไม่ปกติ ไม่สม่ำเสมอ ขาดประจำเดือนนาน ๆ ภาวะอ้วน น้ำหนักมาก ผิวมัน มีสิวและขนดกกว่าปกติ ซึ่งอาการเหล่านี้จะรุนแรงน้อยลงเมื่อใกล้หมดประจำเดือนหรือเข้าสู่ภาวะวัยทอง
กลุ่มอาการภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ อาการ PCOS มีหลากหลาย ตั้งแต่อาการน้อยไปจนถึงมีอาการร่วมหลายอย่าง แตกต่างกันในผู้หญิงแต่ละคน ทั้งนี้ กลุ่มอาการภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบที่เด่นชัดอาจแบ่งได้ 2 กลุ่มใหญ่ ดังนี้ 1. ประจำเดือนผิดปกติ รอบการตกไข่ไม่ปกติ หนึ่งในข้อบ่งชี้สำคัญของผู้หญิงที่เป็น PCOS คือประจำเดือนมาไม่ปกติ บ้างมีรอบประจำเดือนนานกว่าปกติ บ้างมีถี่กว่าปกติ บ้างขาดประจำเดือน 3-4 เดือน หรือมีประจำเดือนน้อยกว่าปีละ 8 ครั้ง 2. ฮอร์โมนเพศชายมากผิดปกติ ปกติในร่างกายผู้หญิงจะผลิตฮอร์โมนเพศชายในระดับต่ำอยู่แล้ว แต่หากมีการทำงานผิดปกติของต่อมใต้สมอง ต่อมหมวกไต รังไข่ ทำให้ระดับฮอร์โมนเพศแปรปรวน มีระดับฮอร์โมนเพศชายในเลือดสูงเกินปกติ เป็นที่มาของลักษณะอาการสำคัญ ได้แก่ ผิวมัน มีสิวมาก ขนดกขึ้นตามร่างกายหลายจุด อาทิ หนวด จอน หน้าอก หน้าท้อง เส้นกลางท้องส่วนล่าง ต้นแขน ต้นขาด้านใน และหลัง นอกจากนี้ ผู้หญิงบางคนก็อาจจะมีอาการผมบางและศีรษะล้านแบบผู้ชายร่วมด้วย
นอกจากนี้ ในผู้หญิงที่เป็นกลุ่มอาการ PCOS ยังพบระดับฮอร์โมนอินซูลินในกระแสเลือดมากกว่าปกติ ซึ่งทำให้เพิ่มความเสี่ยงในการเป็นเบาหวาน เนื่องจากการผลิตและตอบสนองต่อการทำงานของอินซูลินผิดปกติ
ทั้งนี้เราสามารถ “เช็ค 7 อาการ PCOS รู้ก่อนรักษาทัน” คือ
1. ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ มาช้า มาห่าง หรือมีเลือดออกกะปริบกะปรอย
2. มีสิวขึ้นมากกว่าปกติ ผิวมัน
3. ขนดกมากขึ้นตามร่างกาย หรือขึ้นในบริเวณที่มักเกิดขึ้นในผู้ชาย เช่น หนวด เครา ขนหน้าอก เป็นต้น
4. ผมบาง ศีรษะล้าน
5. ผิวเป็นปื้นดำโดยเฉพาะตามรอยพับหลังคอ รักแร้ ข้อพับแขน หรือมีติ่งเนื้อร่วมด้วย
6. มีน้ำหนักเกินค่าดัชนีมวลกาย (เกณฑ์ BMI 25 ขึ้นไป) หรือมีรูปร่างอวบไปจนถึงมีภาวะอ้วน
7. มีรอบเอวมากกว่า 88 ซม. หรือมีลักษณะอ้วนลงพุง ดังนั้น การวินิจฉัยกลุ่มอาการ PCOS ให้แน่นอน จึงต้องใช้วิธีการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และการทำอัลตราซาวด์ เพื่อดูลักษณะรังไข่ว่าประกอบด้วยถุงน้ำในรังไข่ ที่มีถุงไข่จำนวนมากเกินไปหรือไม่ และในบางรายอาจจำเป็นต้องตรวจเลือดดูระดับฮอร์โมนเพศร่วมด้วย
สร้างไลฟ์สไตล์ที่เหมาะสม ลดความเสี่ยง PCOS ผศ.พญ.พรทิพย์ กล่าวว่า ไม่ว่าแพทย์จะรักษาด้วยยาอะไร สิ่งสำคัญคือการปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์ของผู้ที่มีอาการ PCOS เช่น สมมุติว่าคนไข้มีน้ำหนักเกิน ก็ต้องลดน้ำหนัก เพิ่มการออกกำลังกาย และกินอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูง และเพิ่มการรับประทานอาหารที่มีใยอาหารสูง
แม้ทางการแพทย์จะยังไม่อาจระบุสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดกลุ่มอาการภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) เพื่อมีแนวทางการป้องกันการเกิดอาการ PCOS แต่กลุ่มอาการเหล่านี้ก็สังเกตได้ไม่ยาก ซึ่งหากเราพบอาการที่เป็นข้อบ่งชี้ ก็ควรไปพบสูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญให้เร็วที่สุด เพื่อรับการรักษาที่ถูกต้องและปรับพฤติกรรมตัวเอง อันจะช่วยลดผลกระทบทางสุขภาพร้ายแรงที่อาจเกิดขึ้นในระยะยาว