ส.ป.ก. เริ่มดำเนินโครงการส่งเสริมสมุนไพรในเขตปฏิรูปที่ดิน ตั้งแต่ปี 2561 ในพื้นที่ 31 จังหวัด ตามแนวทางแผนแม่บทแห่งชาติว่าด้วยการพัฒนาสมุนไพรไทย เรื่องการส่งเสริมผลิตผลของสมุนไพรไทยที่มีศักยภาพตามความต้องการของตลาดทั้งในและต่างประเทศ ส่งเสริมการปลูกและแปรรูปสมุนไพรอย่างมีคุณภาพ ซึ่ง ส.ป.ก.ส่งเสริมปลูกสมุนไพรผสมผสานในระบบเกษตรกรรมยั่งยืน บูรณาการความร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐ เอกชน ชุมชน และภาคีงานพัฒนาในพื้นที่ ซึ่งมีเกษตรกรร่วมโครงการกว่า 5,391 ราย พื้นที่ปลูกรวม 7,000 ไร่ ชุมชนมีศักยภาพในการจัดการสมุนไพร รวม 15 ชุมชน ใน 10 จังหวัด มีผลิตภัณฑ์สมุนไพรกว่า 50 รายการ
‘วิสาหกิจชุมชมกลุ่มเศรษฐกิจชุมชนบ้านห้วยร่องคำ’ และ ‘กลุ่มวิสาหกิจชุมชนผู้ปลูกตะไคร้และผักปลอดสารพิษบ้านนาเยีย’ เกษตรกร 2 กลุ่มอยู่ในเขตพื้นที่ ส.ป.ก.อำนาจเจริญ ได้ทำข้อตกลงสัญญาซื้อผลผลิต หรือ MOU กับ บริษัท นิยมฟู๊ดส์ จำกัด ซึ่งปัจจุบันเป็นผู้ผลิตและจำหน่ายพริกแกงสำเร็จรูป พืชที่ทำ MOU ประกอบด้วย 1) ตะไคร้ โดยบริษัทให้พันธุ์หยวกขาว ต้องส่งตะไคร้ให้บริษัทวันละ 1 ตัน 2) ข่า พันธุ์ทั่วไป เช่น ข่าแดง ต้องส่งให้บริษัทวันละ 1 ตัน 3) พริกสดดำ พริกหัวเรือ พริกจินดา นอกจากนั้นกลุ่มเกษตรกรยังมีการนำตะไคร้มาแปรรูปเพิ่มมูลค่า เช่น ชาตะไคร้ ลูกประคบ สเปรย์ตะไคร้ สารสกัดตะไคร้เป็นสารตั้งต้นน้ำมันหอมระเหย เป็นต้น
กระบวนการพัฒนาพื้นที่การผลิตพืชสมุนไพรภายใต้ตลาดนำการผลิตในเขตปฏิรูปที่ดินจังหวัดอำนาจเจริญ ขับเคลื่อนด้วยหน่วยงานที่บูรณาการร่วมกัน ทั้งจังหวัดอำนาจเจริญ หน่วยงานในสังกัดกระทรวงเกษตรกรและสหกรณ์ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงอุตสาหกรรม หน่วยงานในท้องถิ่น เป็นต้น ซึ่งปัญหาเดิมในพื้นที่คือเกษตรกรปลูกพืชเชิงเดี่ยว ดินเสื่อมสภาพ และราคาผลผลิตไม่แน่นอน จึงมีการจัดเวทีสร้างการรับรู้ การจัดการแปลง จัดทำปฏิทินเพาะปลูกพืชสมุนไพร และทำการปรับปรุงบำรุงดิน ทำพืชปุ๋ยสด พัฒนาแหล่งน้ำ ซึ่งสามารถลดต้นทุนการผลิตปุ๋ยผลผลิตต่อไรเพิ่มขึ้น และทำให้พื้นที่ ส.ป.ก. เป็นฐานการผลิตที่มีคุณภาพ
นอกจากนั้น ส.ป.ก.ยังส่งเสริมให้ความรู้เรื่องการปลูกพืชสมุนไพรที่ตลาดต้องการ เพิ่มประสิทธิภาพการปลูกพืชสมุนไพรมาตรฐานสินค้า GAP สนับสนุนการรวมกลุ่มเพื่อผลิตสินค้า ทำให้เกษตรกรสามารถวางแผนการผลิตได้ มีการจัดเวทีผู้ผลิตพบผู้ค้า เพื่อให้เกษตรกรมีความรู้ทักษะและเชื่อมโยงการตลาด ผู้ผลิต ผู้ค้า ผู้บริโภค และหน่วยงานบูรณาการทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน สถานศึกษา ศึกษาลักษณะเฉพาะที่มีอยู่ในแหล่งภูมิศาสตร์ที่มีคุณลักษณะพิเศษจากพื้นที่ (GI) รวมไปถึงสนับสนุนปัจจัยการผลิตวัสดุอุปกรณ์ พันธุ์พืช จัดทำแปลงต้นแบบที่ใช้เทคโนโลยีเพื่อการผลิต เพื่อลดการสูญเสียและใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุด และเป็นการแก้ปัญหาราคาผลผลิตไม่แน่นอน
ทั้งนี้ การผลิตพืชสมุนไพรภายใต้ตลาดนำการผลิตในเขตปฏิรูปที่ดินจังหวัดอำนาจเจริญได้ขยายพื้นที่ไปยังกลุ่มใหม่ ได้แก่ เกษตรแปลงใหญ่สามก๊ก เกษตรแปลงใหญ่พริกพนา กลุ่ม คปจ. กลุ่มวนเกษตร กลุ่มกุดปลาดุก กลุ่ม YSF อำนาจ กลุ่มเกษตรกรรุ่นใหม่ กลุ่มมะขามเปรี้ยวยักษ์ชานุมาน เพื่อรองรับความต้องการของโรงงานที่ต้องการพริกดำมัน จำนวน 5-10 ตันต่อเดือน ข่าแก่และตะไคร้ จำนวน 30 ตันต่อเดือน หอมแดงจำนวน 10-20 ตันต่อเดือน ส่วนขมิ้น หรือมะขามเปรี้ยวยักษ์ รับไม่อั้น
จากการขับเคลื่อนงานส่งเสริมและยกระดับการพัฒนาการผลิตสินค้าเกษตรปลอดภัย อุตสาหกรรมแปรรูป และผลิตภัณฑ์สมุนไพร ส่งผลให้เกษตรกรได้รับโอกาสในการพัฒนาการผลิต มีตลาดและราคาที่แน่นอน มีความมั่นคงในอาชีพ ลดการไปขายแรงงานต่างถิ่น สำหรับกลุ่มเกษตรกรนั้นมีความเข้มแข็ง ได้เข้าถึงการบริการของรัฐ และแหล่งทุน ขยายพื้นที่มาตรฐานการผลิต รวมไปถึงหน่วยงานภาครัฐสามารถขับเคลื่อนงานภายใต้นโยบาย และยุทธศาสตร์ส่งเสริมสนับสนุนเกษตรกร ด้วยการบูรณาการทุกภาคส่วน สำหรับผู้ที่สนใจสินค้าแปรรูปจากสมุนไพรของเกษตรกร สามารถติดต่อได้ที่ วิสาหกิจชุมชมกลุ่มเศรษฐกิจชุมชนบ้านห้วยร่องคำ ต.กุดปลาดุก อ.เมือง จ.อำนาจเจริญ โทร. 08 3368 9030, 08 3801 3637
