การจัดทำแปลงขยายพันธุ์เป็นขั้นตอนที่สำคัญในกระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ เนื่องจากเป็นการปฏิบัติอันดับแรกที่กำหนดคุณภาพเบื้องต้นของเมล็ดพันธุ์ที่ผลิต ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข่าวขอนแก่นจึงให้ความสำคัญตั้งแต่การคัดเลือกเกษตรกรที่จะเป็นผู้ปลูกข้าวเพื่อขยายพันธุ์ เกษตรกรต้องเป็นผู้มีความพร้อม ความชำนาญ และประสบการณ์ในการปลูกข้าวเพื่อการผลิตเมล็ดพันธุ์ สามารถเรียนรู้และยอมรับวิทยาการผลิตเมล็ดพันธุ์ใหม่ ๆ มีความซื่อตรง และให้ความร่วมมือในการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์และแนวทางการจัดทำแปลงขยายพันธุ์ให้มีคุณภาพดีตรงตามมาตรฐาน ทั้งนี้ ปริมาณและคุณภาพของเมล็ดพันธุ์จะดีมากน้อยเพียงใด ขึ้นกับการปฏิบัติดูแลรักษาของเกษตรกร ประกอบกับสภาพแวดล้อมในแต่ละปี ซึ่งมีผลต่อคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ ทำให้เมล็ดพันธุ์ข้าวมีคุณภาพต่ำ ไม่สามารถนำมาเป็นเมล็ดพันธุ์ต่อได้
นางอำนวย โคตรนั๊ว ประธานกลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านหนองหัววัว กล่าวว่า แปลงขยายพันธุ์จะแตกต่างจากแปลงปกติ การทำแปลงขยายพันธุ์จะต้อง มีการดูแลรักษาแตกต่างจากแปลงธรรมดา คือขั้นตอนการดูแลรักษา เราจึงเริ่มตัดพันธุ์ปนตั้งแต่การตกกล้า ตกกล้าแล้วมาปักดำ ช่วงแตกกอระยะแรกเราก็ดูแลตัดพันธุ์ปนที่ขึ้นรวมกับข้าวในแปลงถ้าอยู่นอกเหนือจากแถวของการปักดำ เราก็จะพากันถอนพันธุ์ปนออก ระยะตั้งท้อง ออกรวง และโน้มรวง จนถึงเก็บเกี่ยว เมล็ดพันธุ์ข้าวจากบ้านหนองหัววัว เป็นเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ดี ไม่มีพันธุ์ปน ทำให้ชาวบ้านสามารถขายข้าวเป็นเมล็ดพันธุ์ได้ สามารถทำรายได้ไห้กับสมาชิก 4-5 ล้านต่อปี สำหรับการพัฒนาหากมีเมล็ดพันธุ์ข้าวเหลือ นอกเหนือจากการรับซื้อคืนของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว สามารถกระจายให้คนในชุมชนได้
ซึ่งแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ เป็นตัวการีนตีคุณภาพเมล็ดพันธุ์ได้ ด้านการพัฒนาการผลิตนอกเหนือจากที่ศูนย์เมล็ดพันธุ์รับซื้อแล้ว ที่เหลือทางเราและสมาชิกก็ทำเป็นแพคเก็จนำไปขายในรูปแบบของศูนย์ข้าวชุมชนที่สามารถขายข้าวพันธุ์ให้กับชุมชนใกล้เคียงคะ เข้ามาทำกับศูนย์เมล็ดพันธุ์นี้ ก็เพราะว่าศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวเข้ามาตั้งอยู่ขอนแก่น บ้านหนองหัววัวเป็นหมู่บ้านนึงที่ได้เข้าร่วมในการผลิดเมล็ดพันธุ์มาตั้งแต่ พ.ศ 2529 ตอนนั้นได้ขายข้าวให้กับตลาด ไม่มีทางเลือก จึงได้ผลิตเมล็ดพันธุ์ขายให้กับทางศูนย์ ราคาข้าวเราก็ดีขึ้นนะคะ ดีจากท้องตลาด ประมาณ 20 % การรวมกลุ่มของเรากับทางศูนย์เราได้ตั้งกันเป็นกลุ่มผู้ผลิต เริ่มแรกเข้ามา 8 คน เข้าร่วมกับทางศูนย์ พอมา พ.ศ.2532 ก็มีเข้ามาร่วมเป็นสมาชิก 32 คน จนถึงปัจจุบันประมาณ 67 คน เป็นสมาชิกกลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว ศูนย์เข้ามาส่งเสริม แนะนำวิธีในการทำหรือขั้นตอน ส่งเสริมอบรมในการลดต้นทุน แล้วยังมาสอนการทำปุ๋ยหมัก พวกสาร บิวเบอเรีย ที่สามารถใส่ในแปลงนาเราได้ เป็นการลดต้นทุนในการใส่สารเคมี แล้วก็จะมีเจ้าหน้าที่ ได้ออกมาแนะนำขั้นตอนการผลิต เริ่มจากการตกกล้า เตรียมดิน ปักดำ แล้วดูแลรักษา
ด้าน นางสุธาสินี สุรวาทกุล นักวิชาการเกษตรชำนาญการ กล่าวว่า การจัดทำแปลงขยายพันธุ์ของเรานะคะเราก็มีข้อกำหนดของกองเมล็ดพันธุ์ข้าวซึ่งกำหนดเป้าหมายไปให้เราทำแปลงขยายพันธุ์เพื่อให้พี่น้องเกษตรกรของเราเนี่ยได้ใช้เมล็ดพันธุ์ดีในทุกพื้นที่ในทุกชุมชนนะคะซึ่งบ้านหนองหัววัวเนี่ยเป็นกลุ่มที่ผลิตเมล็ดพันธุ์มากับศูนย์ตั้งแต่เริ่มแรกเลยเรียกว่าร่วมทุกข์ร่วมสุขกันมาตั้งแต่เริ่มตั้งศูนย์เลยแล้วเกษตรกรก็น่ารักมากไม่ว่าเราจะนำเทคโนโลยีมาให้พร้อมที่จะเปิดรับเสมอค่ะขั้นตอนการจัดทำแปลงขยายพันธุ์นะคะเมื่อมีการกำหนดเป้าหมายจากกองเมล็ดพันธุ์ข้าวมาสู่เราแล้วเราก็จะเริ่มวางแผนการผลิตค่ะแล้วก็หาพื้นที่จัดทำแปลงจากนั้นลงพื้นที่เพื่อเข้าหาจะทำแปลงจ่ายเมล็ดพันธุ์ให้เกษตรกรนะคะแล้วก็เข้ามาส่งเสริมสนับสนุนการในขั้นตอนการจัดทำแปลงต่างๆไม่ว่าจะเป็นการมอบเทคโนโลยีให้เกษตรกรผู้ผลิตทั้งด้านการผลิต ตั้งแต่กระบวนการเตรียมดินไปจนถึงการปลูกการตรวจตัดพันธุ์ปนในทุกระยะการเก็บเกี่ยวและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยวก่อนที่จะทดสอบคุณภาพก่อนจัดซื้อเพื่อที่จะได้คุณภาพเมล็ดพันธุ์ดีเข้าไปสู่ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวเพื่อกระจายเข้าสู่เกษตรกรผู้ใช้เมล็ดพันธุ์ได้อย่างทั่วถึง
การเข้ามาส่งเสริมในแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว เราก็จะเข้ามาตั้งแต่เริ่มให้เขาได้ใช้เมล็ดพันธุ์หลักอย่างกลุ่มบ้านของหัววัวเนี่ยค่ะจะเป็นกลุ่มที่รับเมล็ดพันธุ์หลักเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์ขยายนะคะ แล้วก็ในการผลิตเมล็ดพันธุ์ต้องมีการเข้มงวดตั้งแต่กระบวนการเตรียมดินเลยต้องเตรียมดินให้ถูกต้องและที่สำคัญหัวใจหลักของการผลิตเมล็ดพันธุ์ก็คือต้องตัดตัวตัดพันธุ์ป่นซึ่งไม่ว่าจะตั้งแต่เริ่มต้นตั้งแต่ระยะพอเพราะกล้านะคะระยะแต่ก็ระยะออกรวงโน้มรวมไปจนถึงเก็บเกี่ยวเกษตรกรจะต้องกำจัดเข้าวัชพืชหรือข้าวพันธุ์ปนต่างๆให้ได้ก่อนที่จะมีการสุ่มตรวจทดสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ในห้องปฏิบัติการอีกครั้งหนึ่งค่ะเพื่อเป็นการยืนยันว่าข้าวที่ได้นั้นมีคุณภาพที่ถูกต้องอย่างแท้จริงได้มาตรฐาน
