สสส.ชื่นชม “น่านโมเดล” ใช้ทักษะเท่าทันสื่อ เพื่อสร้างสังคมสุขภาวะ หนุนเป็นต้นแบบของประเทศไทย

 

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) พร้อมด้วยคณะผู้บริหาร สสส นำโดย ดร.จิรพร วิทยศักดิ์พันธุ์ ประธานคณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 8. และสื่อมวลชน  ลงพื้นที่แลกเปลี่ยนเรียนรู้ดูงาน “ยินดีจั๊ดนัก รวมพลังสานสุข”  ระหว่างวันที่ 25-26 พ.ค.25866   ร่วมกับภาคีเครือข่ายในพื้นที่จังหวัดน่าน  ที่มีผลลัพธ์เชิงรูปธรรม ภายใต้การสนับสนุนของ สสส. ด้านทักษะเท่าทันสื่อ สารสนเทศ และดิจิทัล (Media Information Digital Literacy : MIDL) และความรอบรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy) เพื่อลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงองค์ความรู้สุขภาวะและเพิ่มโอกาสในการเรียนรู้ทักษะการใช้สื่อ เพื่อพัฒนาสู่การเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง สร้างแรงบันดาลใจและทัศนคติในการปรับเปลี่ยนสู่พฤติกรรมสุขภาวะ 
   

โดยลงพื้นที่เยี่ยมชมโครงการเครือข่ายนักสื่อเสียงสุขภาวะสร้างคนไทยหัวใจฟู จ.น่าน  นำโดย นางปิยะฉัตร  พูลทรัพย์ นักจัดรายการวิทยุ สถานีวิทยุเสียงใสเรดิโอ FM 100.75 MHz และคณะทำงาน กลุ่มคนตัว D มาตั้งแต่ปี 2559 โดยมีเป้าหมายเพื่อการสร้างเครือข่ายสถานีวิทยุที่นำเสนอรายการส่งเสริมสุขภาวะ มุ่งเน้น 5 เรื่องหลัก 1. ส่งเสริมกลุ่มเสี่ยงโรคไม่ติดต่อ ให้ตระหนักถึงการออกกำลังกาย 2. ลดพฤติกรรมกิน หวาน มัน เค็ม 3. ทุกช่วงวัยควรมีกิจกรรมทางกายที่เพียงพอ 4. รู้เท่าทันสื่อ 5. อันตรายของฝุ่น PM 2.5  ใน 3 พื้นที่ คือ ต.ท่าวังผา ต.ป่าคา และ ต.จอมพระ 

โดยได้จัดกิจกรรมให้ความรู้เรื่องโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง กิจกรรมการเต้นออกกำลังกาย กิจกรรมรู้ทันสื่อลดข่าวลวง กิจกรรมประกวดภาพวาด เพื่อนำไปสู่การยกระดับนักสื่อเสียงสุขภาวะให้เป็นแกนนำสร้างเสริมสุขภาวะชุมชน โดยใช้ช่องทางที่คนในชุมชนเข้าถึง นั่นคือ รายการวิทยุ  จนปัจจุบันขยายเครือข่าย 200 สถานี ใน 42 จังหวัด และนักสื่อเสียงสุขภาวะ จำนวน 25 คน ใน 5 จังหวัด รวมถึง เครือข่ายเยาวชนนักสื่อเสียงสุขภาวะ (D-Voice) จำนวน 40 คน
และลงพื้นที่แลกเปลี่ยนเรียนรู้โครงการ “สามเณรน่านร่วมออกแบบเมืองสำหรับทุกคน” ที่วัดหนองบัว ต.ป่าคา อ.ท่าวังผา จ.น่าน  โดยโครงการนำแนวคิดเรื่องเมืองสำหรับทุกคน (Inclusive City) มาปรับใช้ในการดำเนินโครงการ โดยมีการดำเนินงานในโรงเรียนปริยัติธรรม 3 แห่งใน จ.น่าน ได้แก่ 1. โรงเรียนเชียงกลางปริยัติศึกษา อ.เชียงกลาง โดยร่วมกับ โรงพยาบาลสุขภาพตำบล อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน และจิตอาสา พัฒนากิจกรรม “สามเณร Care Giver ผู้ดูแลสุขภาพชุมชน” ดูแลผู้ป่วยติดเตียง สร้างสรรค์สื่อศิลปะ จัดทำการ์ด และตระกร้าเยี่ยมผู้ป่วย เกิดกองทุนผู้ป่วยติดเตียง และผู้ป่วยต่อเนื่องที่บ้าน และผู้สูงอายุในชุมชน 2. โรงเรียนวัดดอนมงคลสันติสุขวิทยา อ.สันติสุข ร่วมกับภาคีฮักเมืองน่าน พัฒนากิจกรรม “ธรรมยาตรา ปลูกศรัทธาและรักษาสิ่งแวดล้อม” จัดพิธีบวชป่าร่วมกับชุมชน    มีการสื่อสารผ่านข้อความบนผ้าบวชป่าที่ใช้สีผ้ามัดย้อมธรรมชาติ พิธีสืบชะตาแม่น้ำ การมัดไม้ไผ่เพื่อสร้างฝายชะลอน้ำ 3. โรงเรียนพระปริยัติธรรมวัดนิโครธาราม อ.ท่าวังผา ได้ร่วมกับกลุ่มวิสาหกิจชุมชน พัฒนากิจกรรม “หนองบัว-เมืองล้า แบรนด์ by สามเณร” ออกแบบตราสัญลักษณ์บนผลิตภัณฑ์ที่เคารพความหลากหลายของอัตลักษณ์ที่สืบสานมาจากไทลื้อเมืองล้า อาทิ คราฟโซดา (ลื้อซ่า) การทอผ้า  เรือนไทลื้อ สร้างเศรษฐกิจบนฐานของชุมชน

ทั้งนี้ ดร.จิรพร วิทยศักดิ์พันธุ์ ประธานคณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 8 สสส กล่าวว่า จ.น่าน เป็น 1 ใน 36 พื้นที่นำร่องจากทั่วทุกภูมิภาค ที่ดำเนินโครงการเยาวชนพลเมืองรู้เท่าทันสื่อฯ สำหรับ“โครงการสามเณรน่านร่วมออกแบบเมืองสำหรับทุกคน” เป็นโครงการที่ดำเนินการโดยกลุ่มสามเณร จำนวน 180 รูป ร่วมกันใช้ทักษะเท่าทันสื่อ เพื่อสร้างสังคมสุขภาวะ ผ่านกระบวนการพัฒนาทักษะความสามารถในการเข้าถึง เข้าใจและคิดวิเคราะห์ สร้างสรรค์ และใช้เทคโนโลยีดิจิทัลอย่างรู้เท่าทันตนเอง เท่าทันสังคม และเท่าทันสื่อ กระบวนการเริ่มจากการสำรวจชุมชน เพื่อให้เข้าใจปัญหาและต้นทุน หาแนวทางแก้ปัญหา และออกแบบกิจกรรมและการสื่อสารโดยใช้สื่อวิถีวัฒนธรรมของชุมชนมาสื่อสาร นำไปสู่บทบาทของการเป็นนักสื่อสารสุขภาวะที่เท่าทันสื่อ ที่มีความเข้าใจและเห็นคุณค่าของอัตลักษณ์ที่หลากหลายในชุมชน

ซึ่งการลงพื้นที่แลกเปลี่ยนเรียนรู้ดูงาน “ยินดีจั๊ดนัก รวมพลังสานสุข” ครั้งนี้ ถือเป็นการตอกย้ำความเข้มแข็งของภาคีเครือข่าย จ.น่าน ที่สะท้อนผลสำเร็จของผลงานอย่างเป็นรูปธรรม สร้างโอกาสและทางเลือกให้คนในชุมชนสามารถเข้าถึงสื่อและองค์ความรู้ที่ปลอดภัย สร้างสรรค์ และช่วยลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงข้อมูลและองค์ความรู้สุขภาพอย่างยั่งยืน  โดยคาดหวังว่าจังหวัดน่าน จะเป็นจังหวัดสุขภาวะ ต้นแบบของประเทศไทย ในระดับต่อไป

 

และเยี่ยมชม ที่ศูนย์เรียนรู้สุขภาวะภูมิภาค ณ โรงพยาบาลน่าน อ.เมือง จ.น่าน  ซึ่งพัฒนาเป็นศูนย์เรียนรู้สุขภาวะภูมิภาค ตั้งแต่ปี 2561 โดย สสส.เล็งเห็นว่า โรงพยาบาลน่านถือเป็นหน่วยงานที่มีศักยภาพในด้านบุคลากรที่มีความรู้ด้านสุขภาพ มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ และทำงานเชิงรุกเพื่อสร้างการเรียนรู้ให้กับประชาชนในพื้นที่ แต่ยังขาดนวัตกรรมชุดความรู้ เครื่องมือในการสื่อสารเพื่อสร้างความเข้าใจเรื่องสุขภาพให้กับประชาชน   โดย สสส.ได้สนับสนุนนวัตกรรมเครื่องมือสร้างการเรียนรู้สุขภาวะในประเด็นต่างๆ ทั้งในรูปแบบนิทรรศการ นิทรรศการเคลื่อนที่ (กระเป๋าสื่อการเรียนรู้) พัฒนาทักษะบุคลากรในการสร้างสรรค์สื่อการเรียนรู้ และสนับสนุนการดำเนินกิจกรรมการเรียนรู้ด้านสุขภาวะที่สอดคล้องกับความต้องการของกลุ่มเป้าหมายในพื้นที่ โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง อาทิ การส่งเสริมสุขภาพด้วยหลัก 3 อ. 2 ส. การออกกำลังกาย “เก้าอี้ขยี้พุง” ส่งผลให้มีผู้สูงอายุมีความรู้เรื่องการเลือกรับประทานอาหารและการออกกำลังกาย เพิ่มขึ้นกว่า 95% และมีความพึงพอใจในระดับมากที่สุด      และแลกเปลี่ยนเรียนรู้งานอื่นๆของ สสส. “การขับเคลื่อนสุขภาวะของเทศบาลเมืองน่าน” (ภายใต้ประเด็นแอลกอฮอล์และประเด็นอุบัติเหตุ)

นพ.วสันต์ แก้ววี ผู้อำนวยการโรงพยาบาลน่าน กล่าวว่า จากข้อมูลสุขภาพประชากร จ.น่าน ปี 2565 มีประชาชน 474,095 คน ในจำนวนนี้มีประชากรในเขตโรงพยาบาลน่าน (เขตเทศบาลเมืองน่าน) 17,452 คน เป็นผู้สูงอายุ 5,068 คน เป็นผู้ป่วยโรค NCDs อาทิ โรคความดันโลหิตสูง 3,568 คน เบาหวาน 1,390 คน ไตเรื้อรัง 1,242 คน  ซึ่งศูนย์เรียนรู้สุขภาวะฯ น่าน เห็นความสำคัญของปัญหา ได้นำนวัตกรรมนิทรรศการเคลื่อนที่ของ สสส. อาทิ ชุดการเรียนรู้ “FOOD & FIT” บอร์ดเกมเรื่องอาหารสุขภาพ “สุขสมวัย” ส่งเสริมสุขภาพจิต มาพัฒนาเป็นกระบวนการเรียนรู้เชิงรุกให้ประชาชนในพื้นที่ อาทิ 1. กลุ่มผู้สูงอายุ ชมรมผู้สูงอายุบ้านหัวเวียงใต้ อ.เมือง จัดกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน 2. อบรมพัฒนาศักยภาพ อสม. เชี่ยวชาญโรคเบาหวาน ส่งผลให้มีผู้รับประโยชน์ 979,553 คน สามารถเข้าถึงพื้นที่ห่างไกลในจังหวัดมากกว่า 85% และเกิดผู้นำการเปลี่ยนแปลงที่ผ่านกิจกรรมการอบรมความรู้ และใช้เครื่องมือเพื่อขยายผลสร้างกระบวนการเรียนรู้ด้านสุขภาวะ 230 คน ได้แก่ อสม. ครู กศน. ครูโรงเรียนแกนนำชุมชน ทั้งนี้ ได้พัฒนาเครื่องมือสร้างการเรียนรู้ “บอร์ดเกมเรื่องเบาหวาน” องค์ความรู้ที่นำอาหารพื้นถิ่น มาช่วยสร้างความตระหนักและพัฒนาทักษะในการดูแลสุขภาพของตนเอง

“การมีนวัตกรรมองค์ความรู้ใหม่ที่เหมาะสมกับพื้นที่และมีรูปแบบที่หลากหลายจาก สสส. ช่วยให้เข้าถึงประชาชนได้มากขึ้น ทำให้ประชาชนมีความรู้เกี่ยวกับสุขภาวะที่ถูกต้อง อาทิ ชุดความรู้เรื่องสุขภาวะทางเพศ ที่ทาง รพ.น่านได้ต่อยอดสู่การสร้างทักษะชีวิตในกลุ่มเด็กพิเศษให้กับโรงเรียนน่านปัญญานุกูล ชุดบอร์ดเกม คลิปวิดีโอ กราฟิกสุขภาพ กิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ ที่โรงเรียนดรุณวิทยา เทศบาลเมืองน่าน (บ้านสวนตาล) ได้นำไปขยายผลสู่การปฏิบัติจริง โดยพัฒนานวัตกรรมต้นแบบอาหารกลางวันเพื่อสุขภาพ ลดภาวะน้ำหนักเกินและอ้วนในโรงเรียน ทำให้ได้รับรางวัลระดับประเทศ อาทิ โรงเรียนรอบรู้ด้านสุขภาพ (Health Literate School) ปี 2565-2568 จากกระทรวงสาธารณสุข ชนะเลิศ "สุดยอดโรงเรียนสุขภาพดี" ระดับประถมศึกษา ปี 2566 จากบริษัท เอไอเอ ประเทศไทย จำกัด ได้เป็นตัวแทนคนไทย เข้าแข่งขันในระดับเอเชียแปซิฟิก ที่มาเลเซีย” นพ.วสันต์ กล่าว  
นายระพีพันธุ์ สริวัฒน์ ที่ปรึกษากรรมการกองทุน สสส. ในฐานะรองประธานคณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 8 สสส. กล่าวเสริมว่า สสส. เตรียมยกระดับให้ศูนย์เรียนรู้สุขภาวะฯ โรงพยาบาลน่าน เป็นต้นแบบ “โรงพยาบาลอ่อนหวาน” มุ่งให้ความรู้และการจัดการโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) โดยเฉพาะประเด็นโรคเบาหวานและอาหารเพื่อสุขภาพ ให้สำเร็จภายในปี 2567 โดยมุ่งสร้างความร่วมมือจากทุกหน่วยงานในพื้นที่ รวมถึงพัฒนาศักยภาพ อสม. หมอคนที่ 1 เขตเทศบาลเมืองน่าน  และเขต รพ.สต.บ้านบุปผารามร่วม100 คน ให้สามารถเป็นวิทยากรระดับตำบลได้ กลายเป็น ผู้นำการเปลี่ยนแปลงขยายผลองค์ความรู้สุขภาวะ สร้างความรอบรู้สุขภาพอย่างยั่งยืน