แม้ว่าประเทศไทยจะเป็นประเทศผู้ส่งออกสินค้าข้าวคุณภาพดีเป็นอันดับต้นๆ ของโลก แต่ผลผลิตเฉลี่ยข้าว ยังอยู่ในเกณฑ์ต่ำ สาเหตุหนึ่งมาจากการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวที่เกษตรกรเก็บไว้เองต่อเนื่องกันหลายปีส่งผลให้ผลผลิตทั้งปริมาณและคุณภาพต่ำ การที่จะปลูกข้าวให้ได้ผลผลิตดีมีปัจจัยหลายอย่างทั้งคุณภาพของดิน ปริมาณน้ำ และเทคโนโลยี แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดก็คือ เมล็ดพันธุ์ดี ตามนโยบายของกรมการข้าวได้มีโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 โดยมอบหมายให้ศูนย์เมล็ดข้าวแต่ละกลุ่มภาคดำเนินการในการขับเคลื่อนงานตามโครงการดังกล่าว ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพิษณุโลก ตัวแทนของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนล่าง ได้มีแนวทางการดำเนินงานเพื่อส่งเสริมให้เกษตรกรมีการเปลี่ยนพันธุ์มาใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีที่ผลิตโดยกรมการข้าว
นายสุนทร โนราช ผู้อำนวยการศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพิษณุโลก เปิดเผยถึง โครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ว่า ภาพรวมของโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 เป็นโครงการสนับสนุนจากรัฐบาล เพื่อให้เกษตรกรชาวนาเข้าถึงเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ซึ่งปัจจุบันชาวนามีการเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้กันหลายรอบทำให้คุณภาพของเมล็ดพันธุ์ไม่ได้มาตรฐาน “ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพิษณุโลก เป็นตัวแทนของกลุ่มภาคเหนือทั้งหมดและเป็นประธานกลุ่มภาค ซึ่งดูแลเกษตรกรโดยเฉพาะศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวที่อยู่ในกลุ่มโซนภาคเหนือตอนล่าง ประกอบไปด้วยกำแพงเพชร สุโขทัย พิจิตร นครสวรรค์ ซึ่งดูแลหลายจังหวัดด้วยกันก็ค่อนข้างเยอะพอสมควร และกลุ่มภาคเหนือตอนล่างเป็นแหล่งผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวและเป็นเขตที่มีพื้นที่ปลูกข้าวมากที่สุดในประเทศไทย”
เงื่อนไขคุณสมบัติของเกษตรกรที่ขอเข้าร่วมโครงการ
1. เป็นเกษตรกรที่ขึ้นทะเบียนการปลูกข้าวกับกรมส่งเสริมการเกษตร ในปี 2564/65 และไม่ได้รับความช่วยเหลือเมล็ดพันธุ์ข้าวจากหน่วยงานของกรมการข้าวในปี 2565-2566 โดยมีการรับรองจากผู้นำชุมชน
2. เกษตรกรจะได้รับการช่วยเหลือตามพื้นที่ปลูกจริงที่ขึ้นทะเบียนเกษตรกรครัวเรือนละไม่เกิน 30 ไร่ ไร่ละ 15 กิโลกรัม รายละไม่เกิน 450 กิโลกรัม เกษตรกร 1 ราย สามารถเลือกได้ 1 ชนิดพันธุ์
3. เกษตรกรสามารถสมัครเข้าร่วมโครงการกับผู้นำชุมชน ผู้นำท้องที่ ผู้นำกลุ่มเกษตรกร อาสาสมัครเกษตรกรหมู่บ้าน (อกม.) เกษตรกรปราดเปรื่อง (Smart Farmer) ประธานศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) ประธานแปลงใหญ่ข้าว และประธานศูนย์ข้าวชุมชนในพื้นที่
นายสุนทร กล่าวเพิ่มเติม ว่า ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพิษณุโลกยังคงดำเนินการผลิตเมล็ดพันธุ์ดี ควบคุมคุณภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ทุกขั้นตอนตามเป้าหมาย เพื่อกระจายเมล็ดพันธุ์สู่พี่น้องเกษตรกร ทั้งเพื่อสนับสนุนโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็พันธุ์ กับส่วนหนึ่งเพื่อจำหน่ายให้กับตัวแทนและเกษตรกรทั่วไป สำหรับเกษตรกรทุกท่านที่เข้าร่วมโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว โครงการนี้จะก่อเกิดประโยชน์อย่างมากกับเกษตรกร เพราะเกษตรกรจะมีเมล็ดพันธุ์ดีที่มีคุณภาพมาตรฐานตรงตามสายพันธุ์ใช้ เมื่อเมล็ดพันธุ์ดีก็จะส่งผลให้ผลผลิตต่อไร่เพิ่มมากขึ้น ลดต้นทุนในการผลิต ที่สำคัญได้ผลผลิตข้าวที่มีคุณภาพ ตรงตามมาตรฐาน เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวให้สามารถนำสู่การแข่งขันในตลาดโลกได้
