ตลอดระยะเวลา 17 ปีที่ผ่านมา กรมการข้าวมุ่งมั่นผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ดีให้ชาวนา ตามนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่ให้ความสำคัญกับชาวนาเป็นอย่างมาก จึงได้มอบหมายให้กรมการข้าวดำเนินนโยบายช่วยเหลือชาวนาผู้ปลูกข้าว ให้มีชีวิตที่ดีขึ้น ผ่านโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ที่มุ่งเน้นให้ชาวนาเปลี่ยนมาใช้เมล็ดพันธุ์ดีในการเพาะปลูก เพื่อยกระดับประสิทธิภาพการผลิตข้าวให้มีคุณภาพดี เป็นที่ต้องการของตลาด
นายวรวิทย์ บุญสร้าง ประธานศูนย์ข้าวชุมชนจังหวัดขอนแก่น กล่าวว่า ที่บ้านตะกั่วป่า อำเภอหนองสองห้อง จังหวัดขอนแก่น เคยประสบปัญหาในเรื่องของการผลิตข้าวไม่ได้มาตรฐาน เนื่องมีการปนพันธุ์ในแปลงนา จึงทำให้ได้ผลผลิตไม่ตรงตามพันธุ์ และทำให้ถูกกดขี่ด้านราคาจากพ่อค้าคนกลางและโรงสีข้าว จากเดิมจะซื้ออยู่ในราคา 15 บาท แต่ถูกกดราคาเนื่องจากมีข้าวที่มีคุณภาพต่ำ มีพันธุ์ปนมาก จึงกดราคารับซื้อเหลือเพียง 12-13 บาทเท่านั้น ตลอดจนต้นทุนการผลิตสูง เนื่องจากใช้เมล็ดพันธุ์คุณภาพต่ำและมีราคาสูง จึงได้รวมกลุ่มกันจัดตั้งเป็นศูนย์ข้าวชุมชนเมื่อปี 2553 มีสมาชิก 41ราย มีพื้นที่การเพาะปลูกข้าวจำนวน 420 กว่าไร่ เพื่อแก้ไขปัญหาการขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีจึงได้เข้าร่วมโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 กับศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่น เพื่อเพิ่มศักยภาพการผลิตข้าวที่มีคุณภาพ
นายมงคล จันทร์ประทัด ผู้อำนวยการศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่น กล่าวว่า ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นได้เล็งเห็นความสำคัญของเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี เพื่อสร้างความมั่นคง การลดต้นทุนการผลิต และการเพิ่มประสิทธิภาพของผลผลิตข้าวของเกษตรกร นำไปสู่การพัฒนาเป็นพื้นที่ที่สามารถเพาะปลูกข้าว เพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี และรับซื้อจากเกษตรกร จึงมุ่งหน้าส่งเสริมและพัฒนาเกษตรกรให้เป็นเครือข่ายในการปลูกข้าว (เมล็ดพันธุ์) ให้กับศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นอย่างเข้มแข็ง ทั้งนี้การมีเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีในการเพาะปลูก จึงเป็นเรื่องสำคัญในการส่งเสริม จึงได้ดำเนินการโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ตามแผนการดำเนินงานนโยบายของกรมการข้าว เพื่อส่งเสริมและสร้างศักยภาพในการผลิตข้าวคุณภาพเยี่ยมให้แก่เกษตรกร
ในปีงบประมาณ 2566 ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นได้ดำเนินการโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ให้แก่อำเภอหนองสองห้อง จำนวน 10 กลุ่ม มีจำนวนสมาชิก 253 ราย มีจำนวนพื้นที่ 2,040 ไร่ เกษตรกรได้รับการสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าว 30,600 กิโลกรัม แบ่งเป็น ข้าวหอมมะลิ (ขาวดอกมะลิ 105) จำนวน 29,190กิโลกรัม และ ข้าวเหนียว (กข6) จำนวน 1,410 กิโลกรัม
จากโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ทำให้เกษตรกรได้รับประโยชน์จากการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพ คือ ช่วยลดต้นทุนการด้านเมล็ดพันธุ์ จากเดิมที่จำเป็นต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ข้าวในราคา 600 บาท ต่อกระสอบ (25 กิโลกรัม) คิดเป็นต้นทุนค่าเมล็ดพันธุ์ข้าวกิโลกรัมละ 24 บาท แต่เมล็ดพันธุ์ข้าวจากการเข้าร่วมโครงการฯ ทางศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวจำหน่ายให้เกษตรกรในราคาถูก คือ ข้าวหอมมะลิ (ขาวดอกมะลิ 105) ราคากระสอบละ 125 บาท (25 กิโลกรัม) เฉลี่ยกิโลกรัมละ 5 บาท และข้าวเหนียว (กข6) ราคากระสอบละ 100 บาท (25 กิโลกรัม) เฉลี่ยกิโลกรัมละ 4 บาท เท่านั้น ทำให้เกษตรกรมีความพึงพอใจเป็นอย่างมาก
ทั้งนี้ ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านตะกั่วป่า ตำบลตะกั่วป่า อำเภอหนองสองห้อง จังหวัดขอนแก่น ได้รับการส่งเสริมให้เปลี่ยนพันธุ์ข้าว 2 ชนิดพันธุ์ คือ ข้าวหอมมะลิ (ขาวดอกมะลิ 105) และ ข้าวเหนียว (กข6) รวม 30,600 กิโลกรัม สามารถนำไปเพาะปลูกได้ในพื้นที่ 2,040 ไร่ และจะให้ผลผลิตข้าวคุณภาพดี จำนวน 800,000 กิโลกรัม และสามารถนำไปเป็นเมล็ดพันธุ์เพาะปลูกต่อได้อีกเป็นจำนวน 53,000 ไร่
