ในพื้นที่ตำบลบ้านฝาง อำเภอบ้านฝาง จังหวัดขอนแก่น เกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรผู้ปลูกข้าว โดยพันธุ์ข้าวส่วนใหญ่ที่มีการปลูกติดต่อกันมานาน คือ ข้าวหอมมะลิ (ขาวดอกมะลิ 105) และ ข้าวเหนียว (กข6) เป็นประจำอย่างต่อเนื่องมาทุกปี แต่ในบางฤดูกาลเกษตรกรบางรายเกิดวิกฤตและขาดแคลนพันธุ์ข้าวคุณภาพดีที่จะทำการเพาะปลูกฤดูกาลถัดไป จึงทำให้ต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ข้าวจากพื้นที่ห่างไกลที่มีราคาสูง
ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่น ได้รับนโยบายจากกรมการข้าวที่เล็งเห็นความสำคัญของแหล่งปลูกข้าวคุณภาพ จึงได้มีการส่งเสริมการใช้เมล็ดพันธุ์ดีให้เกษตรกรผ่านโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์พันธุ์ข้าว ปี 2566 โดยมีพื้นที่เป้าหมายส่งเสริมการปลูกข้าวปีการผลิต 2564/65 รอบที่ 1 ภายใต้แผนการผลิตและการตลาดข้าวครบวงจร รอบที่ 1 จำนวน 60.25 ล้านไร่ ประกอบด้วย ข้าวหอมมะลิ 27.50 ล้านไร่ ข้าวหอมปทุม 1.64 ล้านไร่ ข้าวจ้าว 15 ล้านไร่ ข้าวเหนียว 15.50 ล้านไร่ ข้าวตลาดเฉพาะ 0.61 ล้านไร่ (กรมการข้าว 2564) เพื่อส่งเสริมให้เกษตรกรผู้ปลูกข้าวเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีสำหรับใช้เพาะปลูก และเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวให้สามารถแข่งขันในตลาดโลกได้
นายมงคล จันทร์ประทัด ผู้อำนวยการศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่น กล่าวว่า ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นได้ดำเนินการโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 โดยมีเป้าหมายรวม 2,038,400 กิโลกรัม มีพื้นที่ดูแลและส่งเสริม 2 จังหวัด คือ จังหวัดขอนแก่น จำนวน 1,838,400 กิโลกรัม และจังหวัดเลย จำนวน 200,000 กิโลกรัม รวมทั้งหมด 2,038,400 กิโลกรัม ครอบคลุมพื้นที่ 135,900 ไร่ ในพื้นที่ตำบลบ้านฝาง อำเภอบ้านฝาง จังหวัดขอนแก่น เป็นพื้นที่ที่เข้าร่วมโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ให้แก่เกษตรกร แบ่งเป็น 2 พันธุ์ตามความต้องการของเกษตรกร คือ ข้าวหอมมะลิ (ขาวดอกมะลิ 105) จำนวน 9,960 กิโลกรัม จำหน่ายให้เกษตรกรในราคา 5 บาท ต่อกิโลกรัม และข้าวเหนียว (กข6) จำนวน 21,840 กิโลกรัม จำหน่ายให้เกษตรกรในราคา 4 บาท ต่อกิโลกรัม ซึ่งศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นจะบรรจุถุงกระสอบละ 25 กิโลกรัมเพื่อจำหน่ายให้แก่เกษตรกร ทำให้เกษตรกรเกิดการลดต้นทุนค่าเมล็ดพันธุ์ข้าว ซึ่งจากเดิมเกษตรกรต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ข้าว กิโลกรัมละ 25 บาท (ราคาจำหน่ายต่อถุง 25 กิโลกรัม)
นางพลอยแสง สีเหลือง ประธานศูนย์ข้าวชุมชนบ้านฝาง หมู่ที่ 9 ตำบลบ้านฝาง อำเภอบ้านฝาง จังหวัดขอนแก่น กล่าวว่า ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านฝางฯ ก่อตั้งขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ.2557 มีสมาชิก จำนวน 35 คน เกษตรกรมีอาชีพผลิตข้าวอินทรีย์และข้าวคุณภาพดีให้แก่กลุ่มแปรรูปข้าวในชุมชน และสหกรณ์ในพื้นที่ ซึ่งเดิมมีปัญหาด้านต้นทุนการผลิตที่สูง และขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ต่อมาศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นได้แนะนำให้เกษตรกรของศูนย์ข้าวชุมชนบ้านฝางฯ เข้าร่วมโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 โดยศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่นจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีให้แก่เกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการฯในราคา 4-5 บาท ทำให้เกษตรกรสามารถลดต้นทุนค่าเมล็ดพันธุ์ลงได้มากถึง ร้อยละ 81
จะเห็นได้ว่า โครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ของกรมการข้าวนั้น เป็นโครงการฯที่ตอบโจทย์ความต้องการให้แก่เกษตรกรได้เป็นอย่างดี เกษตรกรได้รับผลประโยชน์จากการสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีในราคาถูก และได้ดำเนินการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีเพื่อยกระดับการผลิตข้าวอย่างมีคุณภาพและมั่นคงอย่างไรก็ตามเกษตรกรอำเภอบ้านฝากมีความต้องการให้พัฒนาและต่อยอดโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2566 ต่อไป
