พระขุนแผนสะกดทัพ

สัปดาห์พระเครื่อง / อ.ราม  วัชรประดิษฐ์

ขุนแผน นอกจากจะเป็นที่รู้จักมักคุ้นในวรรณคดีไทยโบราณอันลือชื่อเรื่อง "ขุนช้าง-ขุนแผน" ซึ่งเป็นการชิงรักหักสวาทระหว่าง ขุนช้าง ขุนแผน และนางพิมพิลาไลย ที่ผู้เฒ่าผู้แก่ติดกันงอมแงม

โดยเฉพาะ "ขุนแผน" พระเอกรูปงาม ผู้เก่งกล้าสามารถ มีวิชาอาคมสูงส่ง ที่ทุกคนใฝ่ฝัน แล้ว "ขุนแผน" ยังเป็นนามเรียกพระเครื่องซึ่งมีมากมายหลายพิมพ์อีกด้วย อันอาจสืบเนื่องมาจากพุทธคุณขององค์พระที่ปรากฏนั้น มุ่งเน้นความเป็นเลิศในด้านเมตตามหานิยมและความอยู่ยงคงกระพัน ดังเช่นขุนแผนในวรรณคดีก็เป็นได้

ในความเป็นจริงแล้ว "พระขุนแผน" ก็เป็นหนึ่งในรูปสมมติแทนองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั่นเอง แต่คำสร้อยที่ตามหลังนั้น คงจะขนานกันตามพุทธลักษณะหรือพุทธคุณขององค์พระนั่นเอง

ดังจะยกตัวอย่างจากที่เคยเรียนรู้ และจากประสบการณ์ที่ได้พบเห็นหรือได้สัมผัส "พระขุนแผน" มาค่อนข้างยาวนาน เช่น ถ้าพุทธลักษณะองค์พระเป็นแบบประทับนั่ง แสดงปางสมาธิ จะเรียกว่า "พระขุนแผนทรงพล" หรือถ้าแสดงปางมารวิชัย ก็จะเรียกว่า "พระขุนแผนเรือนแก้ว" เป็นต้น และสำหรับ "พระขุนแผนสะกดทัพ" ที่จะกล่าวถึงนี้ องค์พระประธานจะประทับยืน แสดงปางถวายเนตร คือ พระอิริยาบถห้อยพระหัตถ์ลงทั้ง 2 ข้าง ประสานที่พระเพลา โดยพระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์ซ้าย อยู่ภายใต้ซุ้มเรือนแก้ว ซึ่งจะแตกต่างจากพระขุนแผนทุกพิมพ์ และไม่ค่อยได้พบเห็นนักครับผม

ถ้าตามพุทธประวัติแล้ว "ปางถวายเนตร" นี้ เป็นปางที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ประทับยืน ลืมพระเนตรบูชาต้นพระศรีมหาโพธิ์ ที่พระองค์ทรงอาศัยจนตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมโพธิญาณ พระองค์ทรงทอดพระเนตรต้นโพธิ์ตลอด 7 วัน 7 คืน แต่ถ้าเป็นความหมายตามวรรณคดีเรื่อง "ขุนช้างขุนแผน" ล่ะก็ "ขุนแผนสะกดทัพ" จะเป็นตอนที่ขุนแผนออกรบแล้วสะกดพลพรรคของศัตรูให้หลับใหลไม่สมประดี จะทำอะไรๆ ก็ได้ตามใจชอบ ไม่มีผู้ใดสามารถสู้รบต่อกรได้เลย อันเป็นที่ไปที่มาของพุทธคุณอันเป็นเลิศ นอกเหนือจากมหาเสน่ห์กับเพศตรงข้ามแล้ว

"พระขุนแผนสะกดทัพ" ขุดค้นพบภายในบริเวณเมืองกาญจนบุรีเก่า ซึ่งปัจจุบันเป็นเมืองร้าง สันนิษฐานว่า ในอดีตเคยขึ้นอยู่กับเมืองสุพรรณบุรี ต้นกำเนิดวรรณคดี "ขุนช้างขุนแผน" ตั้งอยู่ตำบลลาดหญ้า ใกล้เขาชนไก่ ซึ่งเป็นภูมิลำเนาเดิมของขุนแผน นอกจากนี้ จะพบที่ ตลาดทองประศรี วัดนางพิม วัดขุนแผน และวัดป่าเลไลยก์ แต่มีจำนวนไม่มากนัก หาดูได้ยากพอสมควร

"พระขุนแผนสะกดทัพ" ส่วนใหญ่ที่พบเห็นจะเป็นพระพิมพ์แบบครึ่งซีก เนื้อชินเงิน มีที่เป็นเนื้อตะกั่วสนิมแดงบ้าง ขนาดองค์พระก็ไม่มีมาตรฐานเป็นที่แน่นอน จะมีทั้งเล็กบ้างใหญ่บ้าง คงอาจจะขึ้นอยู่กับความพอใจของผู้สร้างในอดีต ถ้าพิจารณาอายุการสร้างของ "พระขุนแผนสะกดทัพ" โดยสังเกตจากสนิมไขและร่องรอยการผุกร่อนก็น่าจะนับเป็นพระที่มีอายุเก่าแก่มากพิมพ์หนึ่งทีเดียว และไม่มีหลักฐานปรากฏว่าผู้ใดเป็นผู้สร้าง

แต่ความจริงแท้แน่นอนที่จะกล่าวได้เต็มปาก ก็เป็นไปตามชื่อแหละครับ "ขุนแผน" เป็นเลิศด้านเมตตามหานิยม "สะกดทัพ" เป็นเลิศด้านการต่อสู้ การศึก ถ้ามีครอบครองไว้ ก็อย่าให้หลุดลอยไปเชียว ของดีอย่างนี้หายากยิ่งนักครับผม