กรมศิลปากรร่วมภาคีเครือข่ายอนุรักษ์เอกสารโบราณวัดไก่เตี้ย
นายกิตติพันธ์ พานสุวรรณ อธิบดีกรมศิลปากร กล่าวโครงการอนุรักษ์เอกสารโบราณวัดไก่เตี้ยว่า เป็นกิจกรรมกรมศิลปากรร่วมมือคณะสงฆ์ร่วมใจ อนุรักษ์ สืบสาน อ่านแปล ใบลาน โดยมีภาคีเครือข่ายอนุรักษ์เอกสารโบราณเข้าร่วมงาน ณ วัดไก่เตี้ย เขตตลิ่งชัน กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 19 สิงหาคม 2565 โดยกลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติได้ดำเนินโครงการสำรวจเอกสารโบราณมาอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2518 จนถึงปัจจุบัน โดยได้ดำเนินการอนุรักษ์เอกสารโบราณทั้งส่วนกลางและส่วนภูมิภาค รวมทั้งสร้างเครือข่ายจิตอาสาปฏิบัติงานอนุรักษ์เอกสารโบราณกับชุมชนในการพัฒนาเป็นพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งวัดซึ่งเป็นแหล่งเอกสารโบราณที่สำคัญ และพระสังฆาธิการ ซึ่งล้วนมีส่วนในการเสริมสร้างความเข้มแข็งในการดูแลมรดกภูมิปัญญาให้สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น
โครงการอนุรักษ์เอกสารโบราณวัดไก่เตี้ย ได้ดำเนินการสำรวจ อนุรักษ์ ลงทะเบียน และจัดเก็บเอกสารโบราณต่างๆ ในวัดให้เป็นระบบ รวมทั้งสร้างเครือข่ายภาคีอนุรักษ์เอกสารโบราณระหว่างกรมศิลปากรกับคณะสงฆ์ และชุมชน ได้มีส่วนร่วมและสร้างการรับรู้อย่างทั่วถึง นำข้อมูลองค์ความรู้ในเอกสารโบราณอันเป็นประโยชน์ต่อสาธารณชนมาเผยแพร่และพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ต่อไป โดยกิจกรรมในโครงการฯ ได้แก่ “กิจกรรมสำรวจ อนุรักษ์ ลงทะเบียน และจัดเก็บเอกสารโบราณ” และ “กิจกรรมกรมศิลป์ร่วมมือคณะสงฆ์ร่วมใจอนุรักษ์ สืบสาน อ่านแปล ใบลาน” เริ่มดำเนินการตั้งแต่วันที่ 18 กรกฎาคม ถึง 1 สิงหาคม 2565 ประสบผลสำเร็จอย่างดียิ่ง ได้รับข้อมูลองค์ความรู้ใหม่และสร้างการรับรู้ เกิดภาคีเครือข่ายการทำงานระหว่างองค์กร ดังนี้
1. ดำเนินการสำรวจ อนุรักษ์ ลงทะเบียน และห่อ มัด จัดเก็บคัมภีร์ใบลานวัดไก่เตี้ย อักษรขอม อักษรไทย ภาษาบาลี ภาษาบาลี-ไทย และภาษาไทย จำนวน 41 มัด 126 เลขที่ รวมทั้งสิ้น จำนวน 653 ผูก (รายการ)
2. สำรวจพบคัมภีร์ใบลานสมัยอยุธยาและสมัยรัตนโกสินทร์ ที่ระบุปีที่สร้างอย่างน้อย 3 คัมภีร์ ดังนี้ 2.1 คัมภีร์ใบลาน เลขที่ วกต.27/ค/1 เรื่อง วิธูรชาดก สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2163 สมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม อักษรขอม ภาษาบาลี ฉบับล่องชาดข้างลาย ปัจจุบันอายุ 402 ปี 2.2 คัมภีร์ใบลาน เลขที่ วกต.471 เรื่อง กุสลวินิจฺฉยกถา สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2232 สมัยสมเด็จพระเพทราชา อักษรขอม ภาษาบาลี-ไทย ฉบับทองทึบ ปัจจุบันอายุ 333 ปี 2.3 คัมภีร์ใบลาน เลขที่ วกต.97/1 เรื่อง ภิกฺขุปาติโมกฺข สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2343 สมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช อักษรขอม ภาษาบาลี ฉบับล่องชาด ปัจจุบันอายุ 222 ปี
3. จัดทำบัญชีทะเบียนคัมภีร์ใบลานวัดไก่เตี้ย เพื่อเป็นเอกสารอ้างอิงทางวิชาการ พร้อมคำชี้แจง การดำเนินการโครงการอนุรักษ์เอกสารโบราณวัดไก่เตี้ย และ 4. สร้างการรับรู้แก่ประชาชนให้มีส่วนร่วมและตระหนักรู้คุณค่าและความสำคัญของเอกสารโบราณ โดยบูรณาการภาคีเครือข่ายระหว่างกรมศิลปากรและคณะสงฆ์จากวัดต่างๆ ในเขตใกล้เคียงวัดไก่เตี้ย ร่วมกิจกรรมกรมศิลป์ร่วมมือคณะสงฆ์ร่วมใจ อนุรักษ์ สืบสาน อ่านแปล ใบลาน จำนวน 5 รูป รวมทั้งภาคประชาชน สมาชิกชุมชนวัดไก่เตี้ย ร่วมทำกิจกรรมเครือข่ายจิตอาสาปฏิบัติงานคัมภีร์ใบลาน จำนวน 20 คน รวมภาคีเครือข่ายอนุรักษ์เอกสารโบราณ ทั้งสิ้น 25 รูป/คน
เอกสารโบราณบันทึกสรรพวิชาการต่างๆ ในอดีตไว้เป็นจำนวนมาก จึงเป็นหลักฐานทางวิชาการที่สำคัญอย่างยิ่ง นับว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าที่จะต่อยอดต้นทุนทางปัญญาในการศึกษาอันเป็นพื้นฐานในการพัฒนาประเทศอย่างมั่งคั่งยั่งยืน การดำเนินโครงการดังกล่าวสอดรับนโยบายกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ในการธำรงรักษาศิลปวัฒนธรรม รวมทั้งเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างกรมศิลปากรกับคณะสงฆ์ ในการดูแลสมบัติล้ำค่าเหล่านั้นให้คงอยู่และเป็นประโยชน์ โดยคณะสงฆ์มีส่วนร่วมในการคัดถ่ายถอด อ่าน แปล และเผยแพร่ในรูปแบบที่คนทั่วไปสามารถเข้าใจนำไปปฏิบัติได้ เป็นแบบอย่างที่ดีให้กับวัดอื่นๆ ควรค่าแก่การยกย่องเป็นวัดต้นแบบในการอนุรักษ์เอกสารโบราณ และเชิดชูเกียรติเพื่อเป็นการส่งเสริมเครือข่ายภาคีอนุรักษ์เอกสารโบราณต่อไป