ดอกไม้บานที่อิตาลี “บ้านเมืองต้องการผู้นำทางปัญญา...เรามีแต่ปัญญาเท่านั้นที่จะเอาชนะกระบอกปืน”

ปากกาขนนก / สกุล บุณยทัต “ความงามแห่งประสบการณ์อันดิ่งลึกและลีลาชีวิตที่ถูกใช้ไปในการเรียนรู้เสมอ คือความทรงจำอันล้ำค่าที่ทั้งแปรเปลี่ยนและเสริมค่าให้ตัวตนของชีวิต มีเกียรติภูมิที่สูงขึ้น ด้วยโครงสร้างของจิตวิญญาณอันเปี่ยมเต็มไปด้วยคุณประโยชน์ ....เรื่องราวนานาที่อุบัติขึ้นจากเจตจำนงที่มีนัยสำคัญนี้ ล้วนคือตัวอย่างแห่งการปลูกสร้างรอยร่างทางอารมณ์ความรู้สึก...ที่ชีวิตได้น้อมรับเอาไว้เป็นกุศลธรรม มันนำชีวิตทั้งมวลไปอยู่ ณ สถานที่ของการตระหนักรู้อันถาวร และยิ่งไปกว่านั้น มันยังสามารถสร้างเสริมตัวตนของความเป็นมนุษย์ให้ขยับเข้าใกล้ปวงปราชญาแห่งความเป็นปราชญ์ อันยากจะรุกล้ำหรือทำลายลงได้” สาระความหมายดังกล่าวนี้คือใจความสำคัญ แห่งสำนึกคิด ที่ได้รับจากประกายไฟขององค์ความรู้ที่ปรากฏใน หนังสือ... “ดอกไม้บานที่อิตาลี” ที่เขียนโดย “เสรี พงศ์พิศ” ปราชญ์แห่งยุคสมัย ผู้บุกเบิกการเรียนรู้ด้านปรัชญา ภาษาศาสตร์ และองค์ความรู้จากหลักวิชชานานาในโลกร่วมสมัย ให้หลอมรวมเกิดเป็นศาสตร์แห่งกาลเวลา ที่ยึดพยุงหลักคิด และหัวใจแห่งการใฝ่รู้ของคนรุ่นใหม่..ให้สามารถแยกแยะและอธิบายความถึงเป้าประสงค์อันดิ่งลึกและสลับซับซ้อนได้...กลไกในการเรียนรู้ทั้งหมดนับเป็น...บทเริ่มต้นของการเข้าสู่ยุคแสวงหาของไทย ในทศวรรษก่อนเหตุการณ์ “14ตุลา ปี16” ที่มีการเปลี่ยนแปลงบริบททางการเมืองครั้งใหญ่ในประเทศของเรา...จากภาพรวมของกระบวนการทางการเมืองแบบผูกขาดโดยกลุ่มทหารเพียงบางตระกูล..มาสู่การเปิดสายทางด้านการเมืองการปกครองในนามของประชาชนคนสามัญ...ในที่สุด... วิธีคิดผ่านการศึกษาของคนหนุ่มสาวในยุคนั้น เป็นบทเริ่มต้นของการเรียนรู้แบบ “โลกสันนิวาส” เป็นการเรียนรู้ในองค์รวมของสถานการณ์ของความเป็นโลกและโลกย์ ...ผ่านจินตนาการ ประสบการณ์ และวิชาการ อันกว้างไกล...เหตุนี้...หลักคิดของนักคิด นักปรัชญา และนักปฏิบัติซึ่งล้วนแต่เป็นปราชญ์คนสำคัญของโลก จึงล้วนแล้วแต่ส่องแสดงภาพลักษณ์อันเป็นตัวอย่างแบบเรียนถึง ความเป็นไปอันสดใหม่เหนือกาลเวลาในยามนั้น...มันคือปฐมบทของยุคสมัยที่โลกเหลือเพียงองศาที่ปิดกั้นสัมพันธภาพระหว่างกันเพียงน้อยนิด... “เสรี” ได้สร้างตัวละคร “อานนท์” เป็นตัวเอกของเรื่อง...อันเปรียบเสมือนตัวแทนแห่งความเป็นชีวิตของเขา...จากหนุ่มต่างจังหวัดของไทย ได้ทุนไปศึกษาปริญญาโทที่อิตาลีและปริญญาเอกที่เยอรมัน...ในสาขาวิชาที่เรียนรู้ถึงปรัชญาชีวิต สังคม และ กระบวนการแห่งความรู้แจ้ง...กอปรกับชีวิตของตัวละครอื่นที่มาเรียนรู้ด้านวิชาการในลักษณะเดียวกันแต่ต่างแขนงสาขา รวมทั้งผู้มาใช้ประสบการณ์ชีวิตเพื่อการดำรงอยู่ในวิถีแห่งชีวิตใหม่ที่นี่....การจัดวางตัวละครในเรื่องทั้งหมดมีลักษณะสอดรับเหตุและผลของการมีชีวิตอยู่อย่างตระหนักรู้ถึงภูมิหลังในเชิงเปรียบเทียบเพื่อการ “รับรู้ในรู้สึก” ต่อการประจักษ์แจ้งในแก่นสารของโลกแห่งชีวิต...ในแง่มุมเปรียบเทียบที่ชวนพินิจพิเคราะห์...ผ่านรูปรอยของเรื่องเล่าด้วยจดหมาย(LETTER NOVEL)...และ เรื่องเล่าในฉากแสดงชีวิต ณ ต่างประเทศในนามของไพรัชนิยาย(EXOTIC NOVEL)... “ผมมาจากครอบครัวชาวนา...ทำงานหนักมาตั้งแต่เด็กแล้ว ช่วยพ่อแม่ทำนา ใช้ควายไถนา ดำนา เกี่ยวข้าว นวดข้าว หลังหน้านายังปลูกข้าวโพด ปลูกถั่วปลูกมันเพิ่มเติมอีก” รากเหง้าแห่งชีวิตของ”อานนท์”เริ่มต้นจากสังคมเกษตรกรรมอันเป็นพื้นฐานของประเทศแห่งซีกโลกตะวันออกโดยรวม...แต่เป้าหมายทางการศึกษาที่คนไทยอย่างเขาได้มีโอกาสมาเรียนทางด้านอักษรศาสตร์ที่โรม ได้อย่างไร?รวมทั้งเรียนไปทำไม?... กลับเป็นปริศนาสำคัญ ให้คนต่างชาติสงสัยในจุดมุ่งหมายนั้นอยู่...ไม่น้อย...มันคือจุดเริ่มต้นของการแผ่ขยายทางด้านวัฒนธรรมในเชิงลึก...ที่คาบเกี่ยวกันระหว่างนโยบายกับการบริหารประเทศที่เป็นสากลและ เป็นดั่งเสมือนการก่อตัวริเริ่มในการปฏิวัติทางความคิด...ในเวลาต่อๆมา.. “เพราะเขาเตรียมให้ผมกลับไปเป็นอาจารย์สอน...ในมหาวิทยาลัย...ผมเป็นลูกชาวนามาเรียนที่โรม...เพราะได้ทุนครับ...รัฐบาลอิตาลีใจดี มอบทุนให้มหาวิทยาลัยผม...คัดเลือกคนให้มาเรียนต่อ...ผมสนใจทางอักษรศาสตร์...ก็เพราะประวัติศาสตร์ของทุกประเทศมีหลายอย่าง...คือการพัฒนา การเปลี่ยนแปลง การต่อสู้ระหว่างผู้คนกลุ่มต่างๆ ...นอกจากในประเทศแล้ว ยังไปเกี่ยวกับประเทศอื่น ไม่ใช่แค่เพื่อนบ้าน อย่างอังกฤษ ฝรั่งเศส ก็ไปล่าอาณานิคมหาเมืองขึ้นทั่วโลก มีการปฏิวัติ ทางความคิดเกี่ยวกับโลก วิชาการ วิทยาศาสตร์” อีกด้านหนึ่ง “เสรี” ได้สร้างตัวละคร “รมิตา” ให้เป็นคู่เคียงในเรื่อง...เธอคือตัวแทนของผู้เรียนรู้ในเชิง “ปฏิบัติการณ์ศาสตร์...” การเรียนรู้ทางด้านเกษตรกรรม อาจมองดูย้อนแย้งในสถานะและบทบาทที่เคยคุ้นของคนไทยเมื่อมองไปยังความหมายของเพศหญิง....แต่เธอมีความเชื่อว่า...การศึกษาจะแก้ปัญหาสังคมได้ ไม่ใช่เงินหรืออำนาจอย่างที่เห็นกันในประเทศทั้งที่พัฒนาแล้ว หรือด้อยพัฒนาอย่างบ้านเรา “..เหตุนี้เราจึงสมควรมาแชร์เรื่องทุนทางสังคมในอดีตดู...เพื่อจะได้คืนสู่รากเหง้า และเอาสิ่งดีๆมาประยุกต์ใช้ในวันนี้”...จุดมุ่งหมายของ”รมิตา”ที่มาเรียนเกษตร...ไม่ใช่เพราะอยากทำเกษตร แต่เพราะ...เธอมีสายเลือดชาวนาเต็มตัว ชาวนาที่ถูกเอาเปรียบ ถูกกดขี่ เธออยากช่วยพวกเขาให้เป็นอิสระ และเชื่อมั่นเหมือนกับอานนท์ว่า ... “การศึกษาเท่านั้นจะช่วยปลดปล่อยชาวนาบ้านเรา” ปัญหาทางด้านเกษตรกรรมในประเทศคือปัญหาอันไม่รู้จบทีมีกลไกเชิงซ้อนอันพิลึกพิลั่น มันไม่ก่อให้เกิดการพัฒนาใดๆ... มีเพียงแต่จะแสดงถึงความขาดพร่องสูญเสียของฝ่ายรัฐบาลเป็นหลักใหญ่..สิ่งนี้จึงคือประเด็นสำคัญที่ผู้เรียนรู้โลกกว้างและวิชาการแผนใหม่...จักต้องหยั่งรู้และเข้าใจเพื่อการเยียวยาแก้ไขเนื้อในแห่งบาดแผลฉกรรจ์ของประเทศให้จงได้... “ประเทศไทย มีสหกรณ์มาได้ประมาณ 50 ปีแล้ว มีหลายรูปแบบ ตั้งแต่สหกรณ์การเกษตร สหกรณ์ออมทรัพย์ และ อื่นๆ มีหลายพันกลุ่ม อย่างสหกรณ์การเกษตรก็ไม่ได้แก้ปัญหาหรือพัฒนาชาวไร่ชาวนาอะไรเลย คงเป็นเพราะ สหกรณ์เหล่านี้ยังถูกครอบงำจากราชการ ไม่ได้เป็นอิสระจริง ...ข้าราชการจากกระทรวงเกษตรยังไปนั่งที่สำนักงานสหกรณ์ ใช้จ่ายอะไรก็ยังไปเบิกจากสหกรณ์ และสหกรณ์เหล่านี้ ก็ตั้งอยู่ที่อำเภอ ขณะที่เกษตรกรส่วนใหญ่อยู่ที่ หมู่บ้าน ตำบล... ส่วนใหญ่จึงไม่ได้เป็นสมาชิกสหกรณ์” บทวิพากษ์อย่างตรงไปตรงมาเช่นนี้...มีนัยเชิงเปรียบเทียบกับวิถีของต่างชาติ ซึ่งก็ได้บทสรุปที่แทบจะไม่แตกต่างจากกันนัก...อย่างที่บราซิลปัญหาใหญ่ก็คือ การศึกษาของสมาชิก ล่าสุดมีการแสดงความจริงนี้ ผ่านหนังสือ “การศึกษาของผู้ถูกกดขี่”ของ “เปาโลแฟร์” เป็นภาษาโปรตุเกส ซึ่งแปลไปหลายภาษา...รวมทั้งภาษาไทย.. “การศึกษาที่ว่า... ไม่ใช่การศึกษาแบบที่หลอกให้ให้เราเอาปริญญาไปอวดกัน หรือไปเร่หางานทำเมื่อเรียนจบ แต่เป็นการศึกษาเพื่อการปลดปล่อยจากการถูกครอบงำทางความคิด อย่างที่นักปรัชญาชาวอิตาลีผู้โด่งดัง.. “อันโตนิโอ กรัมซี” เรียกว่า.. “hegemony” อันหมายถึง “อำนาจ”...นั่นแหละ บทสรุปเกี่ยวกับโศกนาฏกรรมของบ้านเราที่ถือได้ว่าเป็นเรื่องใหญ่ แต่ในฐานะประชาชนคนไทย กลับมีส่วนรับรู้กันน้อยมาก นั่นคือการที่สมาชิกสหกรณ์ของประเทศเราต้องเป็นหนี้ ...ซึ่งมันมีมากแค่ไหน?... “เสรี”ได้แสดงความคิดเห็นเชิงวิพากษ์ผ่านทัศนะที่เสียดแทงอย่างตรงไปตรงมาของตัวละคร “รมิตา” เอาไว้ว่า... “เป็นมากทุกคน... เพราะสหกรณ์ มีหน้าที่ไปกู้เงินธนาคารเกษตรซึ่งเป็นของรัฐมาให้สมาชิกกู้ แทนที่จะให้สมาชิกออมเงิน แล้วเอาเงินออมมาปล่อย เพื่อช่วยเหลือกัน” แท้ที่จริง “ดอกไม้บาน” ในความหมายของหนังสือเล่มนี้คือะไร?...กันแน่......ท่ามกลางคนต่างชาติอันหลากวัฒนธรรมที่ยังมีจุดอ่อนอยู่กับนัยของตัวตนมากมายกับความเข้มแข็งสมบูรณ์ ที่มีต้นรากอันยาวนาน...เราจะค้นพบข้อมูลทางประวัติศาสตร์ และ ทฤษฎีความคิดมากมาย ที่ “เสรี” ได้สืบค้นและแปรค่านำมาเสนอ ทั้ง เหตุการณ์ สถานการณ์ และ ประสบการณ์แห่งตัวตนส่วนบุคคล ... การก้าวย่างไปบนทิศทางและบริบทของการเปรียบเทียบจากสิ่งหนึ่งไปสู่สิ่งหนึ่ง หรือ ส่วนหนึ่งไปสู่ส่วนหนึ่ง คือความหนักแน่นของหนังสือเล่มนี้... มันคือการแสดงภูมิรู้ของผู้เขียนที่แจกแจงรายละเอียดออกมาได้หลากหลายมิติในเชิงจักรวาลนิยม .. ความเชี่ยวชาญในทางอักษรศาสตร์ ของ “เสรี” ทำให้ผู้อ่านได้ประจักษ์แจ้งในเรื่องราวของบุคคลอันหลากหลาย ที่ผสานเข้ากับเจตจำนงและยุทธวิธีในการใช้ชีวิตและนำพาชีวิตของเขา..อย่างแยบยลและเป็นที่เข้าใจ... “ฉันไม่คิดว่า...เราต้องกลับไปใช้ชีวิตแบบอดีต..นั้นอีก เพราะมันเป็นเป็นไปไม่ได้ แต่เรากลับไปค้นหารากเหง้าของเราได้ ไปเรียนรู้คุณค่าของปู่ย่าตายาย และดูว่ามีอะไรดีๆ ที่จะนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตวันนี้” ทั้งหมดนั้น..จึงคือข้อสรุปสำคัญ...ที่โลกจะต้องมองไปในทางเดียวกัน เกี่ยวกับประเด็นอันสำคัญนี้ หาใช่การมุ่งทำลายรากเหง้าแห่งกำพืดอันดั้งเดิมและจริงแท้ของตนแต่อย่างใดไม่..... “...ฟ้าสีทองผ่องอำไพ ประชาชนจะเป็นใหญ่ในแผ่นดินก็ได้..ถ้าเป็นรุ่งอรุณ แต่นี่เป็นสนธยา รัตติกาลกำลังมาเยือน บ้านเมืองเราเข้าสู่ยุคทมิฬที่ไม่ควรฮึกเหิม...ควรมองไปข้างหน้าให้ไกล ใจเย็น และ ต่อสู้ด้วยอุดมการณ์ เราจะเติบโตไปด้วยกัน...ไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น” นี่จึงคือความหวังอันสูงสุดตลอดระยะเวลา 60 ปีที่ผ่านมา ซึ่งผู้ที่เรียนรู้โลกกว้างอย่างชัดแจ้งและถ่องแท้ได้หวังเอาไว้ เป็นความหวังที่หยั่งลึกอยู่ในจิตใจที่ต้องเผชิญกับภาวะล้มคว่ำล้มหงายอยู่บ่อยครั้ง...กระทั่งเป็นความสิ้นหวังดั่งวันนี้...ความงามของ “ดอกไม้บาน” ทางความคิดได้ถูกหว่านโปรย และสรรสร้างแล้ว แต่สถานะแห่งความไม่เท่าเทียมในการเรียนรู้...ผสานเข้ากับอำนาจแห่งเจตจำนงอันชั่วร้ายที่ไม่เคยตายดับสูญ.. ก็เป็นดั่งผีร้ายที่ฆ่าไม่ตายและยอมจำนนเสียที..! “ดอกไม้งาม”ในความหมายของ “เสรี พงศ์พิศ” จึงคือสัญญะอันลึกล้ำที่จักต้องขุดค้นสู่รากเหง้าแห่งธารสำนึกของความประจักษ์แจ้ง...ตัวอย่างข้อคิดจากบรรดาหนังสือ ภาพยนตร์ อุบัติการณ์แห่งชีวิตของปราชญ์นานาที่เป็นข่ายใยซ้อนซับของหนังสือเล่มนี้.. นับเป็นทางเลือกของศรัทธาผ่านแก่นแกนขององค์ความรู้ในส่วนขยาย ที่จะทำให้เราในฐานะ “พลเมืองไทย” ได้สะดุดกับทางออกแห่งบรรณาการของปัญญาญาณอันสูงสง่าที่จะเอาชนะอำนาจเถื่อนอันมืดดำและไร้กุศลธรรมธรรมนั้นได้... “....บ้านเมืองต้องการผู้นำทางปัญญา เราไม่มีอาวุธไปสู้กับอำนาจ เรามีแต่ปัญญาเท่านั้นที่จะเอาชนะกระบอกปืนได้ เรายังไม่แข็งแกร่งพอ...เราแบ่งหน้าที่กันดีกว่า มีคนที่นำการต่อสู้ที่นี่ เพื่อนเรามากมาย ที่ไม่มีโอกาสได้ไปเรียนต่อ เขาก็ทำหน้าที่ของเขา เราทำหน้าที่ของเรา วันหนึ่งเราจะกลับมาร่วมกับเขา”