ชุมชนป๊อกกาดเก่า เทศบาลเมืองแม่ฮ่องสอน จัดงานประเพณีหลู่ข้าวหย่ากู๊ ประจำปี 2565 เพื่ออนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีอันดีงามของชาวไทใหญ่ให้คงอยู่สืบไป
เมื่อวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2565 นางเทพิน พงษ์วดี ประธานชุมชนกาดเก่า เทศบาลเมืองแม่ฮ่องสอน พร้อมด้วยนายปกรณ์ จีนาคำ นายกเทศมนตรีเมืองแม่ฮ่องสอน นางสาวทัศนีย์ ดวงเนตร์ วัฒนธรรมจังหวัดแม่ฮ่องสอน นำสมาชิกในชุมชน จัดงานประเพณีหลู่ข้าวหย่ากู๊ ประจำปี 2565 ณ ที่ทำการชุมชนกาดเก่า เทศบาลเมืองแม่ฮ่องสอน เพื่ออนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีอันดีงามของชาวไทใหญ่ให้คงอยู่สืบไป
วิธีการทำข้าวหย่ากู๊ นำข้าวเหนียวมานึ่งจนสุกแล้วเทใส่หม้อ หลังจากนั้นเคี่ยว น้ำอ้อยผสมกับน้ำเล็กน้อยจนน้ำอ้อยละลายหมด นำน้ำอ้อยที่เคี่ยวไว้ เทลงไปในข้าวที่เตรียมไว้นำหัวกระทิมากวนให้เข้ากัน เติมถั่วลิสงและงาคั่วมากวนกับข้าวหย่ากู๊ให้เข้ากัน แล้วนำข้าว ที่คลุกเรียบร้อยเทใส่ในถาดที่เตรียมไว้ใต้ถาดควรใช้น้ำมันพืชทาก่อนเพื่อไม่ให้ข้าวหย่ากู๊นั้นติดถาด เมื่อนำข้าวหย่ากู๊ใส่ถาดเรียบร้อยแล้วก็ จะนำใบตองคลุมให้หน้าขนมเรียบ (เรียกว่าการโทข้าวหย่ากู๊) เพื่อให้ข้าวหย่ากู๊เสมอกัน และโรยหน้าด้วยเนื้อมะพร้าวและ รอจนข้าวหย่ากู๊เย็นแล้วจึงตัดแบ่งเป็นก้อนๆ นำข้าวหย่ากู๊ที่ตัดเป็นก้อนนั้นห่อด้วยใบตองหรือนำไปบรรจุถุง
ประเพณีหลู่ข้าวหย่ากู๊ เป็นประเพณีของชาวไทใหญ่ที่สืบทอดกันมาช้านาน โดยมีความเชื่อว่าหลังฤดูการเก็บเกี่ยว ต้องมีการระลึกถึงบุญคุณของข้าวหรือพระแม่โพสพที่คุ้มครองไร่นาหรือให้ชาวนามีข้าวไว้หล่อเลี้ยงชีวิต เมื่อได้ข้าวใหม่มาก็จะนำไปถวายวัด เพื่อความเป็นสิริมงคล ชาวไทใหญ่จึงจัดงานประเพณีถวายข้าวหย่ากู๊ ในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 3 หรือชาวไทใหญ่เรียกว่าเหลินสามเดือนสาม
นางเทพิน พงษ์วดี ประธานชุมชนกาดเก่าได้กล่าวว่า การถวายข้าวหย่ากู๊ (ข้าวเหนียวแดง) มีตำนานบ่อเกิดประเพณีกล่าวไว้ว่า มีอยู่ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าทรงประชวรด้วยโรคพระอุทรปวด ๆ เสียด ๆ พระอานนท์ ได้ออกบิณฑบาตและพบนางสุชาดาที่กำลังหุงข้าวยาคูใส่เนย น้ำนม น้ำมัน จ่าตีโผ่ (ยาสมุนไพร) , เลงยาง (กานพลู) , พิดชาง , พิดป้อม (พริกไทย) พอเหลือบเห็นพระอานนท์ นางสุชาดารีบตักข้าวยาคูไปใส่บาตรพระอานนท์ทันที พระอานนท์ได้นำข้าวยาคูนั้นไปถวายแด่พระพุทธเจ้า เมื่อฉันข้าวยาคูของนางสุชาดาแล้ว พระพุทธเจ้าทรงหายจากอาการประชวรพระอุทร ด้วยอานิสงส์การถวายข้าวยาคูนี้ นางสุชาดาเมื่อตายไปแล้วได้ไปจุติบนสวรรค์ เสวยผลบุญอย่างเป็นสุข ด้วยเหตุนี้ เมื่อถึงเดือน 3 บรรดาพุทธบริษัทชาวไทใหญ่ต่างนิยมทำบุญถวายข้าวหย่ากู้ (ยาคู)หรือข้าวเหนียวแดง และข้าวยาคูหุงด้วยนม เนย ผสมสมุนไพรเป็นประเพณีสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน
วิธีการทำข้าวหย่ากู๊ นำข้าวเหนียวมานึ่งจนสุกแล้วเทใส่หม้อ หลังจากนั้นเคี่ยว น้ำอ้อยผสมกับน้ำเล็กน้อยจนน้ำอ้อยละลายหมด นำน้ำอ้อยที่เคี่ยวไว้ เทลงไปในข้าวที่เตรียมไว้นำหัวกระทิมากวนให้เข้ากัน เติมถั่วลิสงและงาคั่วมากวนกับข้าวหย่ากู๊ให้เข้ากัน แล้วนำข้าว ที่คลุกเรียบร้อยเทใส่ในถาดที่เตรียมไว้ใต้ถาดควรใช้น้ำมันพืชทาก่อนเพื่อไม่ให้ข้าวหย่ากู๊นั้นติดถาด เมื่อนำข้าวหย่ากู๊ใส่ถาดเรียบร้อยแล้วก็ จะนำใบตองคลุมให้หน้าขนมเรียบ (เรียกว่าการโทข้าวหย่ากู๊) เพื่อให้ข้าวหย่ากู๊เสมอกัน และโรยหน้าด้วยเนื้อมะพร้าวและ รอจนข้าวหย่ากู๊เย็นแล้วจึงตัดแบ่งเป็นก้อนๆ นำข้าวหย่ากู๊ที่ตัดเป็นก้อนนั้นห่อด้วยใบตองหรือนำไปบรรจุถุง
ประเพณีหลู่ข้าวหย่ากู๊ เป็นประเพณีของชาวไทใหญ่ที่สืบทอดกันมาช้านาน โดยมีความเชื่อว่าหลังฤดูการเก็บเกี่ยว ต้องมีการระลึกถึงบุญคุณของข้าวหรือพระแม่โพสพที่คุ้มครองไร่นาหรือให้ชาวนามีข้าวไว้หล่อเลี้ยงชีวิต เมื่อได้ข้าวใหม่มาก็จะนำไปถวายวัด เพื่อความเป็นสิริมงคล ชาวไทใหญ่จึงจัดงานประเพณีถวายข้าวหย่ากู๊ ในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 3 หรือชาวไทใหญ่เรียกว่าเหลินสามเดือนสาม
นางเทพิน พงษ์วดี ประธานชุมชนกาดเก่าได้กล่าวว่า การถวายข้าวหย่ากู๊ (ข้าวเหนียวแดง) มีตำนานบ่อเกิดประเพณีกล่าวไว้ว่า มีอยู่ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าทรงประชวรด้วยโรคพระอุทรปวด ๆ เสียด ๆ พระอานนท์ ได้ออกบิณฑบาตและพบนางสุชาดาที่กำลังหุงข้าวยาคูใส่เนย น้ำนม น้ำมัน จ่าตีโผ่ (ยาสมุนไพร) , เลงยาง (กานพลู) , พิดชาง , พิดป้อม (พริกไทย) พอเหลือบเห็นพระอานนท์ นางสุชาดารีบตักข้าวยาคูไปใส่บาตรพระอานนท์ทันที พระอานนท์ได้นำข้าวยาคูนั้นไปถวายแด่พระพุทธเจ้า เมื่อฉันข้าวยาคูของนางสุชาดาแล้ว พระพุทธเจ้าทรงหายจากอาการประชวรพระอุทร ด้วยอานิสงส์การถวายข้าวยาคูนี้ นางสุชาดาเมื่อตายไปแล้วได้ไปจุติบนสวรรค์ เสวยผลบุญอย่างเป็นสุข ด้วยเหตุนี้ เมื่อถึงเดือน 3 บรรดาพุทธบริษัทชาวไทใหญ่ต่างนิยมทำบุญถวายข้าวหย่ากู้ (ยาคู)หรือข้าวเหนียวแดง และข้าวยาคูหุงด้วยนม เนย ผสมสมุนไพรเป็นประเพณีสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน