"นาแปลงใหญ่" พลิกฟื้นจากนาเดี่ยว สู่นารวม สร้างความยั่งยืนอาชีพชาวนาไทย

“โครงการระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่” เป็นหนึ่งในโครงการสำคัญ ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่มุ่งเน้นส่งเสริมให้พี่น้องเกษตรกรรวมกลุ่มกันผลิต รวมกลุ่มกันขาย เพื่อลดต้นทุนการผลิต และเพิ่มอำนาจการต่อรองในตลาดให้เข้มแข็งขึ้น ที่ผ่านมาหน่วยงานในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ต่างร่วมกันบูรณาการการทำงาน เพื่อขับเคลื่อนโครงการให้เกิดผลเป็นรูปธรรมสู่เกษตรกรทั่วประเทศ ตัวอย่างพื้นที่ระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ใกล้กรุง จังหวัดนครนายก เป็นอีกหนึ่งพื้นที่เป้าหมายของการขับเคลื่อนระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ที่น่าสนใจ และยังเป็นจังหวัดที่มีพื้นที่ปลูกข้าวมากถึง 457,402.88 ไร่ (ที่มา : สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร จากเว็บไซต์ สำนักงานเกษตรและสหกรณ์ จังหวัดนครนายก) จากความสำคัญดังกล่าว กรมการข้าวได้มอบหมายให้ “ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครนายก” เป็นผู้ดูแลและขับเคลื่อนการดำเนินงาน ควบคุม กำกับ การผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีให้เพียงพอ ทั่วถึง และทันต่อความต้องการ สร้างความเข้มแข็งให้กับธุรกิจเมล็ดพันธุ์ในพื้นที่จังหวัดนครนายก และพื้นที่อื่นที่ได้รับมอบหมาย “ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครนายก” ได้เริ่มก่อสร้างตั้งแต่ปี 2559 แล้วเสร็จเมื่อปี 2562 และดำเนินการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา โดยผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวขาวดอกมะลิ 105 และปทุมธานี 1 และในปีงบประมาณ 2564 ได้ผลิตข้าวขาวดอกมะลิ 105 เพียงพันธุ์เดียว ส่วนโครงการระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครนายกได้เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2563 โดยมีกิจกรรมหลัก 2 กิจกรรม คือ กิจกรรมนาแปลงใหญ่และศูนย์ข้าวชุมชนที่ดำเนินการเฉพาะพื้นที่จังหวัดนครนายกเท่านั้น สำหรับ “ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครนายก” เป็น 1 ใน 5 ของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวที่ก่อตั้งใหม่ เพิ่มจากศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวที่มีอยู่เดิม 23 ศูนย์ เพื่อเพิ่มศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวให้เพียงพอต่อความต้องการเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีของทั้งประเทศ มีภารกิจหลัก 5 ข้อ คือ 1.ศึกษา วิจัย และพัฒนาวิทยาการเมล็ดพันธุ์ ชั้นพันธุ์ขยายและจำหน่าย เพื่อสนับสนุน ส่งเสริม และกระจายสู่เกษตรตามนโนบายภาครัฐ เช่น การจัดทำแปลงขยายพันธุ์และการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ โดยมี “กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว” ซึ่งประกอบไปด้วยสมาชิกเกษตรกรในพื้นที่ ทำหน้าที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ตามแผนและคำแนะนำของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว และมีเจ้าหน้าที่งานแปลง ติดตาม กำกับให้เกษตรกรผลิตเมล็ดพันธุ์ให้ได้ตามมาตรฐานที่กรมการข้าวกำหนด 2.ส่งเสริมและพัฒนาการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของท้องถิ่น และสนับสนุนการดำเนินธุรกิจเมล็ดพันธุ์ของเอกชน เช่น การควบคุมและทดสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ ทั้งระบบการผลิต ตั้งแต่การควบคุมคุณภาพในไร่นา โดยการตรวจติดตามแปลงของเจ้าหน้าที่ตั้งแต่เริ่มดำเนินการจนกระทั่งการตรวจแปลงอย่างเป็นทางการ การควบคุมคุณภาพในโรงงาน รวมถึงการทดสอบคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ข้าวตั้งแต่ก่อนปรับปรุง ระหว่างปรับปรุง และหลังปรับปรุง ให้สามารถเชื่อมั่นได้ว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครนายกมีคุณภาพดีตรงตามมาตรฐาน 3.ศึกษา วิจัย และพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตและการตลาดเมล็ดพันธุ์ข้าว เช่น ดูแลด้านการตลาด การประชาสัมพันธ์ และธุรกิจเมล็ดพันธุ์ เพื่อส่งเสริมการใช้และกระจายเมล็ดพันธุ์ดีสู่เกษตรกรทั้งในและนอกพื้นที่รับผิดชอบ รวมถึงการดูแลเมล็ดพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการเก็บรักษาให้คงคุณภาพได้นานที่สุด 4.ถ่ายทอดเทคโนโลยีด้านวิทยาการผลิตเมล็ดพันธุ์ เช่น ถ่ายทอดและประชาสัมพันธ์ความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม ข่าวสาร และสถานการณ์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวแก่เกษตรกร 5.ปฏิบัติงานอื่นๆ ตามที่ได้รับมอบหมาย เช่น การส่งเสริมโครงการระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ ในพื้นที่จังหวัดนครนายก การดำเนินการของ “ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนครนายก” สามารถตอบโจทย์เรื่องเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีได้อย่างครอบคลุม เป็นหน่วยงานหลักที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี กระจายสู่พื้นที่นาแปลงใหญ่อย่างทั่วถึง ไม่เฉพาะแต่ในพื้นที่จังหวัดนครนายกเท่านั้น และยังมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการขับเคลื่อนโครงการระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ในจังหวัดนครนายกให้ประสบความสำเร็จทั้งด้านองค์ความรู้และการดำเนินงานต่างๆ ทำให้แปลงใหญ่ข้าว สามารถพัฒนาให้ผลผลิตที่ได้มีคุณภาพเท่าเทียมกันทุกแปลง เมื่อนำไปจำหน่ายก็ได้ราคาดี เป็นนาแปลงใหญ่ข้าวที่เข้มแข็ง สมาชิกมีรายได้เพิ่ม ชาวนาไทยมีเมล็ดพันธุ์ดีเพียงพอกับความต้องการอย่างยั่งยืน นาแปลงใหญ่ พลิกฟื้นจากนาเดี่ยว สู่นารวม ร่วมสร้างความยั่งยืนให้อาชีพชาวนาไทยได้อย่างแท้จริง