ในพระราชศรัทธา แรกสร้างองค์พระพุทธชินราช เมืองพิษณุโลก

ลานบ้านกลางเมือง / บูรพา โชติช่วง : นำองค์ความรู้ในพระราชศรัทธาของพระมหากษัตริย์ที่มีต่อองค์พระพุทธชินราช วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เมืองพิษณุโลก มานำเสนอ คัดจากนิทรรศการถาวร การเสด็จพระราชดำเนินของพระมหากษัตริย์ จัดแสดงในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระพุทธชินราช ได้เรียงลำดับช่วงเวลาไว้ดังนี้ พ.ศ. 1905 – 1912 สมเด็จพระมหาธรรมราชาที่ 1 (พระยาลิไท) พระมหากษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัย ได้ทรงสร้างวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ หล่อพระพุทธชินราช พระพุทธชินสีห์ และพระศาสดา ทรงประทับอยู่ในเมืองสองแควถึง 7 ปี พ.ศ. 1927 สมเด็จพระราเมศวร เสด็จฯ ขึ้นไปตีเมืองเชียงใหม่ เมื่อเสด็จฯ กลับลงมาถึงเมืองพิษณุโลกนมัสการพระพุทธชินราช พระพุทธชินสีห์ ทรงเปลื้องเครื่องต้นถวายเป็นสักการบูชา และมีมหรสพสมโภช 7 วัน แล้วเสด็จฯ กลับกรุงศรีอยุธยา พ.ศ. 1967 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ครั้งยังทรงดำรงพระอิสริยยศสมเด็จพระราเมศวร เสด็จฯ เมืองพิษณุโลก พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาบันทึกไว้ว่าเห็นน้ำพระเนตรพระพุทธชินราชตกออกมาเป็นโลหิต พ.ศ. 2006 – 2031 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เสด็จฯ ประทับที่พิษณุโลกเป็นเวลา 25 ปี สันนิษฐานว่าทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ซ่อมแซมดัดแปลงพระมหาธาตุ ให้เป็นพระเจดีย์ทรงปรางค์ตามแบบศิลปะอยุธยา และพระราชนิพนธ์พระมหาธาตุคำหลวงจนจบบริบูรณ์ พ.ศ. 2107 สมเด็จพระนเรศวรมหาราช เสด็จฯ ไปช่วยราชการสงครามที่กรุงหงสาวดีจนมีชัยชนะ เมื่อเสด็จฯ กลับมายังเมืองพิษณุโลก ทรงเปลื้องเครื่องทรงบูชาพระพุทธชินราช พระพุทธชินสีห์ และโปรดให้มีการสมโภชเป็นเวลา 3 วัน พ.ศ. 2174 สมเด็จพระเอกาทศรถ เสด็จฯ มานมัสการพระพุทธชินราช มีพระราชดำรัสให้นำทองนพคุณ เครื่องราชูปโภคมาทำเป็นแผ่นทองปิดองค์พระพุทธชินราช ทรงเริ่มปิดทองด้วยพระหัตถ์และเป็นการปิดทองพระพุทธชินราชเป็นครั้งแรก พ.ศ. 2203 สมเด็จพระนารายณ์มหาราช เสด็จฯ ทรงสักการะพระพุทธชินราชครั้งแรก ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการมหรสพสมโภชเป็นเวลา 3 วัน หลังจากนั้นได้เสด็จฯ ทรงสักการะอีกครั้งในอีก 2 ปีถัดมา พ.ศ. 2283 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เสด็จฯ นมัสการพระพุทธชินราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ช่างทำบานประตูประดับมุกคู่หนึ่ง สำหรับพระวิหารพระพุทธชินราช พ.ศ. 2313 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงนำทัพขึ้นไปปราบชุมนุมเจ้าพระฝาง และเสด็จฯ นมัสการพระพุทธชินราช พระพุทธชินสีห์ พระศรีศาสดา ทรงเปลื้องพระภูษาทรงสะพักบูชาพระพุทธชินราช พ.ศ. 2376 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งทรงผนวชเสด็จฯ ไปนมัสการพระพุทธชินราช และประพาสหัวเมืองทางเหนือทั้งปวง พ.ศ. 2409 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ เมืองพิษณุโลก ทรงสักการะพระพุทธชินราช ทรงเปลื้องกำไลหยกจากพระกรสวมนิ้วพระหัตถ์พระพุทธชินราช สามเณรสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ ซึ่งตามเสด็จมาในคราวนั้นทรงมีพระราชศรัทธาบูรณะพระวิหารพระเหลือ พ.ศ. 2444 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ ทรงสักการะพระพุทธชินราช และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หล่อพระพุทธชินราชจำลอง เพื่อประดิษฐาน ณ พระอุโบสถวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม กรุงเทพมหานคร ในครั้งนั้นทรงปิดทองพระพุทธชินราชใหม่ทั้งองค์เป็นครั้งที่ 2 ถวายสร้อยสังวาล และมีสมโภชตามโบราณราชประเพณี พ.ศ. 2450 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จฯ มานมัสการพระพุทธชินราช มีการสมโภชและมีมหรสพสมโภชตามโบราณราชประเพณี 7 มกราคม 2469 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ทรงสักการะพระพุทธชินราช ทรงถวายเครื่องราชอิสริยาภรณ์นพรัตน์ราชวราภรณ์ สมเด็จพระบรมราชินีทรงถวายผ้าทรงพระพัก และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการสมโภชตามธรรมเนียม 28 กุมภาพันธ์ 2501 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในหลวงรัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงสมโภชพระพุทธชินราช ทรงถวายพัดรัตนภรณ์รัชกาลที่ 9 เครื่องราชอิสริยาภรณ์นพรัตน์ราชวราภรณ์ สมเด็จพระพันปีหลวงทรงถวายผ้าทรงพระพัก และมีการสมโภชตามโบราณราชประเพณี 7 พฤษภาคม 2530 ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จฯ แทนพระองค์ทรงยกช่อฟ้าพระวิหารพระพุทธชินราช เททองหล่อพระพุทธชินราชจำลอง วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เมืองพิษณุโลก 6 กรกฎาคม 2547 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จฯ แทนพระองค์ ทรงปิดทองพระพักตร์พระพุทธชินราชเป็นปฐมฤกษ์ในโอกาสบูรณะปิดทองพระพุทธชินราชใหม่ทั้งองค์เป็นครั้งที่ 3 5 เมษายน 2550 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จฯ แทนพระองค์ไปถวายนพรัตน์สังวาลแด่พระพุทธชินราช นอกจากองค์ความรู้นิทรรศการ การเสด็จพระราชดำเนินของพระมหากษัตริย์ ยังมีการจัดแสดงศิลปวัตถุแห่งศรัทธา และอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องพระพุทธชินราช วัดพระศรีรัตนมหาธาตุเมืองพิษณุโลก เข้าชมกันได้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระพุทธชินราช หลังใหม่ตั้งอยู่ด้านข้างวัดฯ