ลานบ้านกลางเมือง/บูรพา โชติช่วง: ชวนไปสักการะสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ที่วัดลุ่มมหาชัยชุมพล เมืองระยอง
วัดลุ่มมหาชัยชุมพล คนระยองมักเรียกติดปากว่าวัดลุ่ม ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลนครระยอง ถนนตากสินมหาราช ตำบลท่าประดู่ อำเภอเมือง จังหวัดระยอง หรือทางไปปากน้ำระยอง
วัดลุ่มฯ ตามข้อมูลท้องถิ่น เดิมชื่อวัดมหาชัยชุมพล เป็นวัดเก่าแก่ตั้งแต่สมัยอยุธยา ตามประวัติกล่าวว่าตั้งขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ. 2234 โดยแต่เดิมบริเวณที่ตั้งวัดลุ่มฯ มีวัดตั้งอยู่ใกล้เคียงกัน 2 แห่ง คือ “วัดลุ่ม” กับ “วัดเนิน” ต่อมาราวปี พ.ศ. 2463 สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญานวงศ์ (ม.ร.ว.ชื่น นภวงศ์) เมื่อครั้งดำรงสมณศักดิ์ที่พระญาณวราภรณ์ ตำแหน่งจ้าคณะมณฑลจันทบุรี เสด็จมาตรวจการคณะสงฆ์ จึงให้รวมวัดลุ่มกับวัดเนินเป็นวัดเดียวกัน แล้วเรียกชื่อว่า “วัดลุ่ม”
วัดลุ่มฯ เคยเป็นที่ตั้งประทับแรมของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตามข้อมูลท้องถิ่น เมื่อครั้งเป็นพระยาตากนำทหารกล้า 500 คน ตีฝ่าวงล้อมพม่าออกจากกรุงศรีอยุธยา (เสียกรุง พ.ศ.2310) มุ่งสู่หัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันออก โดยผ่านเส้นทางจังหวัด นครนายก ปราจีนบุรี ฉะเชิงเทรา ชลบุรี จนมาถึงเมืองระยอง ตั้งค่ายชุมพลบริเวณวัดลุ่ม ซึ่งเป็นที่มาของคำต่อท้ายชื่อวัดลุ่มว่า “มหาชัยชุมพล” ต่อมาเป็นพระอารามหลวง และบริเวณที่ตั้งค่ายมีต้นสะตือใหญ่ เคยใช้ผูกช้างศึกประจำพระองค์ ชื่อ “พังคีรีบัญชร” และประทับนั่งใต้ต้นสะตือนี้ เรียกประชุมคณะกรรมการเมืองและราษฎรชาวระยอง ประกาศเจตจำนงในการกอบกู้เอกราชคืนจากพม่า
หลังจากนั้นบรรดาแม่ทัพที่สวามิภักดิ์ พร้อมกันใจยกให้พระยาตากเป็นผู้นำขบวน และชาวบ้านพากันเรียกท่านว่า เจ้าตากสิน (ประวัติส่วนนี้หาอ่านได้ในประวัติศาสตร์ระยอง) แล้วบุกตีเมืองจันทบุรี ทำการรวบรวมพลกรีฑาทัพทางเรือทางทะเลกอบกู้กรุงศรีอยุธยาจากพม่า วัดลุ่มฯ และต้นสะตือจึงกลายเป็นหนึ่งในสถานที่ประวัติศาสตร์ชาติไทย และเป็นประวัติศาสตร์ของเมืองระยองไปในตัวด้วย
ปัจจุบัน ภายในวัดลุ่มฯ มีศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช รูปทรงศาลแบบจัตุรมุข ด้านในมีพระบรมรูปหล่อพระองค์ขนาดเท่าองค์จริงนั่งประทับและยืนถือดาบ ให้ลูกหลานชาวระยองและชาวไทยทั่วไปสักการะ รำลึกถึงวีรกรรมอันยิ่งใหญ่ของพระองค์ในการกอบกู้เอกราช ให้ไทยเป็นไทย อิสรเสรีชนจนทุกวันนี้ ที่ด้านหน้าศาลมีต้นสะตืออายุมากกว่า 300 ปี ทั้งลำต้นและกิ่งก้านแผ่สาขาอย่างทะนงองอาจ มั่นคงและแข็งแรง เป็นต้นไม้ประวัติศาสตร์ รุกขมรดกของเมืองระยองของแผ่นดินใต้ร่มพระบารมี
นอกจากนี้ ที่ด้านข้างศาลสมเด็จฯ มีพระอุโบสถ (หลังเก่า , บูรณะ) ลักษณะเป็นอาคารทรงโรงก่ออิฐถือปูนขนาดเล็ก ผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หลังคาเครื่องไม้ลด ชั้น 2 ชั้นมี เครื่องลำยอง ช่อฟ้า ใบระกา และหางหงส์ไม้แกะสลัก หน้าบันปูนปั้นทาสีอิทธิพลศิลปะจีน ด้านหน้าเป็นรูปมังกรตกแต่งด้วยลายพันธุ์พฤกษา ด้านหลังเป็นรูปหงส์ตกแต่งด้วยลายพันธุ์พฤกษา ภาพสัตว์ขนาดเล็ก ซุ้มหน้าต่างแบบซุ้มหน้านางตกแต่งด้วยลายใบเทศตรง กึ่งกลางเป็นรูปครุฑยุด นาค บานประตูและหน้าต่างเป็นไม้ บางท่านว่าเป็นศิลปะสถาปัตยกรรมเฉพาะริมฝั่งทะเลอ่าวไทย ส่วนภายในประดิษฐานพระพุทธรูปประทับนั่งปางมารวิชัยศิลปะรัตนโกสินทร์ กระนั้นก็ดี ความโดดเด่นของสถาปัตยกรรมอุโบสถหลังเก่านี้ถูกบดบังสายตาด้วยรูปปั้นเจ้าแม่กวนอิมและพระสังกัดจายน์
วัดลุ่มฯ ยังเป็นศูนย์กลางกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชุมชนสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตั้งอยู่ล้อมรอบวัดลุ่ม เป็นชุมชนเมืองมาแต่เดิม
วัดลุ่มมหาชัยชุมพล สถานที่แหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ของเมืองระยอง
วัดลุ่มฯ เคยเป็นที่ตั้งประทับแรมของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตามข้อมูลท้องถิ่น เมื่อครั้งเป็นพระยาตากนำทหารกล้า 500 คน ตีฝ่าวงล้อมพม่าออกจากกรุงศรีอยุธยา (เสียกรุง พ.ศ.2310) มุ่งสู่หัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันออก โดยผ่านเส้นทางจังหวัด นครนายก ปราจีนบุรี ฉะเชิงเทรา ชลบุรี จนมาถึงเมืองระยอง ตั้งค่ายชุมพลบริเวณวัดลุ่ม ซึ่งเป็นที่มาของคำต่อท้ายชื่อวัดลุ่มว่า “มหาชัยชุมพล” ต่อมาเป็นพระอารามหลวง และบริเวณที่ตั้งค่ายมีต้นสะตือใหญ่ เคยใช้ผูกช้างศึกประจำพระองค์ ชื่อ “พังคีรีบัญชร” และประทับนั่งใต้ต้นสะตือนี้ เรียกประชุมคณะกรรมการเมืองและราษฎรชาวระยอง ประกาศเจตจำนงในการกอบกู้เอกราชคืนจากพม่า
หลังจากนั้นบรรดาแม่ทัพที่สวามิภักดิ์ พร้อมกันใจยกให้พระยาตากเป็นผู้นำขบวน และชาวบ้านพากันเรียกท่านว่า เจ้าตากสิน (ประวัติส่วนนี้หาอ่านได้ในประวัติศาสตร์ระยอง) แล้วบุกตีเมืองจันทบุรี ทำการรวบรวมพลกรีฑาทัพทางเรือทางทะเลกอบกู้กรุงศรีอยุธยาจากพม่า วัดลุ่มฯ และต้นสะตือจึงกลายเป็นหนึ่งในสถานที่ประวัติศาสตร์ชาติไทย และเป็นประวัติศาสตร์ของเมืองระยองไปในตัวด้วย
ปัจจุบัน ภายในวัดลุ่มฯ มีศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช รูปทรงศาลแบบจัตุรมุข ด้านในมีพระบรมรูปหล่อพระองค์ขนาดเท่าองค์จริงนั่งประทับและยืนถือดาบ ให้ลูกหลานชาวระยองและชาวไทยทั่วไปสักการะ รำลึกถึงวีรกรรมอันยิ่งใหญ่ของพระองค์ในการกอบกู้เอกราช ให้ไทยเป็นไทย อิสรเสรีชนจนทุกวันนี้ ที่ด้านหน้าศาลมีต้นสะตืออายุมากกว่า 300 ปี ทั้งลำต้นและกิ่งก้านแผ่สาขาอย่างทะนงองอาจ มั่นคงและแข็งแรง เป็นต้นไม้ประวัติศาสตร์ รุกขมรดกของเมืองระยองของแผ่นดินใต้ร่มพระบารมี
นอกจากนี้ ที่ด้านข้างศาลสมเด็จฯ มีพระอุโบสถ (หลังเก่า , บูรณะ) ลักษณะเป็นอาคารทรงโรงก่ออิฐถือปูนขนาดเล็ก ผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หลังคาเครื่องไม้ลด ชั้น 2 ชั้นมี เครื่องลำยอง ช่อฟ้า ใบระกา และหางหงส์ไม้แกะสลัก หน้าบันปูนปั้นทาสีอิทธิพลศิลปะจีน ด้านหน้าเป็นรูปมังกรตกแต่งด้วยลายพันธุ์พฤกษา ด้านหลังเป็นรูปหงส์ตกแต่งด้วยลายพันธุ์พฤกษา ภาพสัตว์ขนาดเล็ก ซุ้มหน้าต่างแบบซุ้มหน้านางตกแต่งด้วยลายใบเทศตรง กึ่งกลางเป็นรูปครุฑยุด นาค บานประตูและหน้าต่างเป็นไม้ บางท่านว่าเป็นศิลปะสถาปัตยกรรมเฉพาะริมฝั่งทะเลอ่าวไทย ส่วนภายในประดิษฐานพระพุทธรูปประทับนั่งปางมารวิชัยศิลปะรัตนโกสินทร์ กระนั้นก็ดี ความโดดเด่นของสถาปัตยกรรมอุโบสถหลังเก่านี้ถูกบดบังสายตาด้วยรูปปั้นเจ้าแม่กวนอิมและพระสังกัดจายน์
วัดลุ่มฯ ยังเป็นศูนย์กลางกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชุมชนสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตั้งอยู่ล้อมรอบวัดลุ่ม เป็นชุมชนเมืองมาแต่เดิม
วัดลุ่มมหาชัยชุมพล สถานที่แหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ของเมืองระยอง