ลานบ้านกลางเมือง /บูรพา โชติช่วง
มรดกวัฒนธรรมเพื่อท่องเที่ยว
“รายได้” หรือ “ภัยคุกคามมรดก”
ปฏิเสธไม่ได้ว่ามรดกทางวัฒนธรรมเป็นสินค้าชิ้นเอกในมุมท่องเที่ยว ที่ได้รับความนิยมจากผู้คนทั่วไปที่ชื่นชอบอารยธรรมหรืออิฐเก่าๆ โบราณสถาน ไปจนถึงชุมชนเก่าแก่มีอัตลักษณ์
ขณะเดียวกันมรดกทางวัฒนธรรมสามารถสร้างรายได้ให้กับประเทศนั้นเป็นกอบเป็นกำจากอุตสาหกรรมท่องเที่ยว อย่างที่เว็บไซต์ whc.unesco.org/en/news/1654 กล่าวหัวข้อ “Message from the Director of the World Heritage Centre on International Day for Monuments and Sites" เมื่อวันที่ 18 เมษายน 2017 ตอนหนึ่งว่า “ปัจจุบันการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมมีสัดส่วนใกล้เคียงกับรายได้จากการท่องเที่ยวโลก 40% มรดกทางวัฒนธรรมโดยทั่วไป” เลยทีเดียว
ขณะที่ “มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน” (Cultural Heritage & Sustainable Tourism) ยังได้รับเลือกจากสหประชาชาติ ให้ปี ค.ศ. 2017 เป็นปีแห่งการท่องเที่ยว และในบริบทของวาระการพัฒนาที่ยั่งยืนตามเป้าหมายปี 2030
ในหัวข้อข้างต้น สมัชชาแห่งสหประชาชาติได้กล่าวถึง “ความสำคัญของการท่องเที่ยวระหว่างประเทศในการส่งเสริมความเข้าใจอันดีระหว่างประชาชนในทุกหนทุกแห่ง เพื่อให้ตระหนักถึงมรดกอันยาวนานของอารยธรรมต่างๆ นำไปสู่ความเข็มแข็งของสันติภาพในโลกที่ดีขึ้น”
นับเป็นหัวข้อที่น่าสนใจ “มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน” ในที่นี้ถอดความเนื้อหามาเผยแพร่สังเขป
ปีนี้ศูนย์มรดกโลกต้องการเข้าร่วม ICOMOS เพื่อส่งเสริมชุมชนและบุคคลในท้องถิ่นเพื่อพิจารณาถึงความสำคัญของมรดกทางวัฒนธรรมต่อชีวิตอัตลักษณ์และชุมชนของพวกเขา และเพื่อสร้างความตระหนักถึงความหลากหลายของสถานที่ ความเปราะบางและความพยายามที่จำเป็นในการปกป้องและอนุรักษ์
ปัจจุบันการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมมีสัดส่วนใกล้เคียงกับรายได้จากการท่องเที่ยวโลก 40% มรดกทางวัฒนธรรมโดยทั่วไป และที่ระบุไว้ในรายการมรดกโลกขององค์การยูเนสโก โดยเฉพาะอย่างยิ่งสร้างรายได้มหาศาล และการจ้างงานจากการท่องเที่ยว การท่องเที่ยวคือการเชื่อมโยงที่สำคัญที่สุดระหว่างทรัพย์สินมรดกและการพัฒนาอย่างยั่งยืน เนื่องจากความสามารถในการสร้างงานการลดความยากจนการพัฒนามนุษย์และความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อม การท่องเที่ยวสามารถเป็นประโยชน์ต่อประเทศต่างๆ ได้หลายวิธีโดยมีส่วนสำคัญในการเติบโตของประเทศในหลายจังหวัด
เมื่อการท่องเที่ยวมีความรับผิดชอบการท่องเที่ยวเป็นแรงขับเคลื่อนที่เป็นบวกสำหรับการพัฒนาอย่างยั่งยืนการอนุรักษ์และการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม แต่หากไม่ได้วางแผนไว้ การท่องเที่ยวสามารถเป็นสังคมได้ทำลายวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ และส่งผลร้ายต่อสภาพแวดล้อมที่บอบบาง การท่องเที่ยวที่ไม่มีการจัดการและไม่สามารถควบคุมได้อาจเป็นภัยคุกคามหลักต่อคุณค่าของมรดกและการพัฒนาทางเศรษฐกิจในระยะยาว
ทั้งนี้ โครงการมรดกโลกและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนขององค์การยูเนสโกที่ได้รับการยอมรับจากคณะกรรมการมรดกโลกในปี 2012 ได้จัดทำกรอบการทำงานระหว่างประเทศสำหรับการบรรลุเป้าหมายร่วมกันและยั่งยืนเกี่ยวกับการท่องเที่ยวในมรดกโลก ได้แก่ ความยั่งยืนความภาคภูมิใจของชาติ ประโยชน์ของชุมชนการพัฒนาเศรษฐกิจและการอนุรักษ์มรดก
ปี 2015 สมัชชาแห่งประเทศภาคีอนุสัญญามรดกโลก จึงได้มีนโยบายในการบูรณาการมุมมองการพัฒนาอย่างยั่งยืนเข้ากับกระบวนการของอนุสัญญามรดกโลก ซึ่งช่วยให้ประเทศภาคีผู้ปฏิบัติงานสถาบันต่างๆ ชุมชนและเครือข่ายสามารถควบคุมศักยภาพ มรดกโลกและมรดกโดยทั่วไปในการมีส่วนร่วมในการพัฒนาที่ยั่งยืน
และเพื่อแก้ไขปัญหานโยบาย จะต้องมีการพัฒนากรอบการวิจัยและนโยบายเกี่ยวกับประเด็นที่เชื่อมโยงกับการอนุรักษ์ และการจัดการผู้มาเยือนชุมชน มีการประเมินด้วยเครื่องมือเพื่อช่วยผู้ประกอบการสร้างพื้นฐานสำหรับการจัดการท่องเที่ยวที่ดียิ่งขึ้น
เป็นการทำงานร่วมกับเนชั่นแนลจีโอกราฟฟิก และร่วมสนับสนุนโดยสหภาพยุโรป จะสร้างการเดินทางแบบเฉพาะเพื่อยกระดับโปรไฟล์มรดกโลกในตลาดแหล่งท่องเที่ยวบางแห่ง โดยเฉพาะในประเทศจีนและอเมริกาเหนือผ่านแพลตฟอร์มเว็บที่มุ่งเน้นด้านการท่องเที่ยวซึ่งจะให้ความรู้และสร้างแรงบันดาลใจ คนเดินทางอย่างยั่งยืนมีส่วนร่วมในประสบการณ์ทางวัฒนธรรมในท้องถิ่นและสนับสนุนอุตสาหกรรมที่สร้างสรรค์ อีกเพื่อช่วยให้ประชาชนมีจิตสำนึกและความเข้าใจเกี่ยวกับมรดกทางวัฒนธรรมมากขึ้น
สำหรับเนื้อหาของยูเนสโกยังคงร่วมมือกับวิกิมีเดีย เพื่อปรับปรุงเนื้อหามรดกโลกในวิกิพีเดียในหลายภาษาซึ่งปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ Connected Open Heritage.
วกมาที่เมืองไทย กับ “มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน” แม้สร้างรายได้ให้กับประเทศและชุมชนในด้านอุตสาหกรรมท่องเที่ยว ทว่าการวางแผนท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนนั้นยังต้องใส่ใจอีกมาก มิฉะนั้นแล้ว การท่องเที่ยวสามารถเป็นสังคมทำลายมรดกวัฒนธรรม ทั้งส่งผลร้ายต่อสภาพแวดล้อมที่บอบบางของวัฒนธรรมท้องถิ่น
อย่างที่เนื้อความข้างต้นกล่าว การท่องเที่ยวที่ไม่มีการจัดการและไม่สามารถควบคุมได้ อาจเป็นภัยคุกคามหลักต่อคุณค่าของมรดก
ปฏิเสธไม่ได้ว่ามรดกทางวัฒนธรรมเป็นสินค้าชิ้นเอกในมุมท่องเที่ยว ที่ได้รับความนิยมจากผู้คนทั่วไปที่ชื่นชอบอารยธรรมหรืออิฐเก่าๆ โบราณสถาน ไปจนถึงชุมชนเก่าแก่มีอัตลักษณ์
ขณะเดียวกันมรดกทางวัฒนธรรมสามารถสร้างรายได้ให้กับประเทศนั้นเป็นกอบเป็นกำจากอุตสาหกรรมท่องเที่ยว อย่างที่เว็บไซต์ whc.unesco.org/en/news/1654 กล่าวหัวข้อ “Message from the Director of the World Heritage Centre on International Day for Monuments and Sites" เมื่อวันที่ 18 เมษายน 2017 ตอนหนึ่งว่า “ปัจจุบันการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมมีสัดส่วนใกล้เคียงกับรายได้จากการท่องเที่ยวโลก 40% มรดกทางวัฒนธรรมโดยทั่วไป” เลยทีเดียว
ขณะที่ “มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน” (Cultural Heritage & Sustainable Tourism) ยังได้รับเลือกจากสหประชาชาติ ให้ปี ค.ศ. 2017 เป็นปีแห่งการท่องเที่ยว และในบริบทของวาระการพัฒนาที่ยั่งยืนตามเป้าหมายปี 2030
ในหัวข้อข้างต้น สมัชชาแห่งสหประชาชาติได้กล่าวถึง “ความสำคัญของการท่องเที่ยวระหว่างประเทศในการส่งเสริมความเข้าใจอันดีระหว่างประชาชนในทุกหนทุกแห่ง เพื่อให้ตระหนักถึงมรดกอันยาวนานของอารยธรรมต่างๆ นำไปสู่ความเข็มแข็งของสันติภาพในโลกที่ดีขึ้น”
นับเป็นหัวข้อที่น่าสนใจ “มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน” ในที่นี้ถอดความเนื้อหามาเผยแพร่สังเขป
ปีนี้ศูนย์มรดกโลกต้องการเข้าร่วม ICOMOS เพื่อส่งเสริมชุมชนและบุคคลในท้องถิ่นเพื่อพิจารณาถึงความสำคัญของมรดกทางวัฒนธรรมต่อชีวิตอัตลักษณ์และชุมชนของพวกเขา และเพื่อสร้างความตระหนักถึงความหลากหลายของสถานที่ ความเปราะบางและความพยายามที่จำเป็นในการปกป้องและอนุรักษ์
ปัจจุบันการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมมีสัดส่วนใกล้เคียงกับรายได้จากการท่องเที่ยวโลก 40% มรดกทางวัฒนธรรมโดยทั่วไป และที่ระบุไว้ในรายการมรดกโลกขององค์การยูเนสโก โดยเฉพาะอย่างยิ่งสร้างรายได้มหาศาล และการจ้างงานจากการท่องเที่ยว การท่องเที่ยวคือการเชื่อมโยงที่สำคัญที่สุดระหว่างทรัพย์สินมรดกและการพัฒนาอย่างยั่งยืน เนื่องจากความสามารถในการสร้างงานการลดความยากจนการพัฒนามนุษย์และความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อม การท่องเที่ยวสามารถเป็นประโยชน์ต่อประเทศต่างๆ ได้หลายวิธีโดยมีส่วนสำคัญในการเติบโตของประเทศในหลายจังหวัด
เมื่อการท่องเที่ยวมีความรับผิดชอบการท่องเที่ยวเป็นแรงขับเคลื่อนที่เป็นบวกสำหรับการพัฒนาอย่างยั่งยืนการอนุรักษ์และการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม แต่หากไม่ได้วางแผนไว้ การท่องเที่ยวสามารถเป็นสังคมได้ทำลายวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ และส่งผลร้ายต่อสภาพแวดล้อมที่บอบบาง การท่องเที่ยวที่ไม่มีการจัดการและไม่สามารถควบคุมได้อาจเป็นภัยคุกคามหลักต่อคุณค่าของมรดกและการพัฒนาทางเศรษฐกิจในระยะยาว
ทั้งนี้ โครงการมรดกโลกและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนขององค์การยูเนสโกที่ได้รับการยอมรับจากคณะกรรมการมรดกโลกในปี 2012 ได้จัดทำกรอบการทำงานระหว่างประเทศสำหรับการบรรลุเป้าหมายร่วมกันและยั่งยืนเกี่ยวกับการท่องเที่ยวในมรดกโลก ได้แก่ ความยั่งยืนความภาคภูมิใจของชาติ ประโยชน์ของชุมชนการพัฒนาเศรษฐกิจและการอนุรักษ์มรดก
ปี 2015 สมัชชาแห่งประเทศภาคีอนุสัญญามรดกโลก จึงได้มีนโยบายในการบูรณาการมุมมองการพัฒนาอย่างยั่งยืนเข้ากับกระบวนการของอนุสัญญามรดกโลก ซึ่งช่วยให้ประเทศภาคีผู้ปฏิบัติงานสถาบันต่างๆ ชุมชนและเครือข่ายสามารถควบคุมศักยภาพ มรดกโลกและมรดกโดยทั่วไปในการมีส่วนร่วมในการพัฒนาที่ยั่งยืน
และเพื่อแก้ไขปัญหานโยบาย จะต้องมีการพัฒนากรอบการวิจัยและนโยบายเกี่ยวกับประเด็นที่เชื่อมโยงกับการอนุรักษ์ และการจัดการผู้มาเยือนชุมชน มีการประเมินด้วยเครื่องมือเพื่อช่วยผู้ประกอบการสร้างพื้นฐานสำหรับการจัดการท่องเที่ยวที่ดียิ่งขึ้น
เป็นการทำงานร่วมกับเนชั่นแนลจีโอกราฟฟิก และร่วมสนับสนุนโดยสหภาพยุโรป จะสร้างการเดินทางแบบเฉพาะเพื่อยกระดับโปรไฟล์มรดกโลกในตลาดแหล่งท่องเที่ยวบางแห่ง โดยเฉพาะในประเทศจีนและอเมริกาเหนือผ่านแพลตฟอร์มเว็บที่มุ่งเน้นด้านการท่องเที่ยวซึ่งจะให้ความรู้และสร้างแรงบันดาลใจ คนเดินทางอย่างยั่งยืนมีส่วนร่วมในประสบการณ์ทางวัฒนธรรมในท้องถิ่นและสนับสนุนอุตสาหกรรมที่สร้างสรรค์ อีกเพื่อช่วยให้ประชาชนมีจิตสำนึกและความเข้าใจเกี่ยวกับมรดกทางวัฒนธรรมมากขึ้น
สำหรับเนื้อหาของยูเนสโกยังคงร่วมมือกับวิกิมีเดีย เพื่อปรับปรุงเนื้อหามรดกโลกในวิกิพีเดียในหลายภาษาซึ่งปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ Connected Open Heritage.
วกมาที่เมืองไทย กับ “มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน” แม้สร้างรายได้ให้กับประเทศและชุมชนในด้านอุตสาหกรรมท่องเที่ยว ทว่าการวางแผนท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนนั้นยังต้องใส่ใจอีกมาก มิฉะนั้นแล้ว การท่องเที่ยวสามารถเป็นสังคมทำลายมรดกวัฒนธรรม ทั้งส่งผลร้ายต่อสภาพแวดล้อมที่บอบบางของวัฒนธรรมท้องถิ่น
อย่างที่เนื้อความข้างต้นกล่าว การท่องเที่ยวที่ไม่มีการจัดการและไม่สามารถควบคุมได้ อาจเป็นภัยคุกคามหลักต่อคุณค่าของมรดก