“แก๊สน้ำตก” จุดกำเนิด “ดาวเคราะห์ทารก”?

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ Fan Page โพสต์ข้อความระบุ “ตุลาคม 2562 -#หอวิทยุดาราศาสตร์แห่งชาติสหรัฐอเมริกา (National Radio Astronomical Observatery; NRAO) เผยว่า เป็นครั้งแรกที่นักดาราศาสตร์สามารถสังเกตการณ์การไหลเวียนของแก๊สภายใน “#จานรวมมวล” ของดาวฤกษ์ที่กำลังให้กำเนิดดาวเคราะห์ได้ พบว่าบริเวณที่ดาวเคราะห์กำลังก่อตัวมีแก๊สไหลเวียนคล้าย “น้ำตก” งานวิจัยครั้งนี้นำทีมโดย ริชาร์ด ทีก (Richard Teague) จากมหาวิทยาลัยมิชิแกน ใช้เครือข่ายกล้องโทรทรรศน์วิทยุอัลมา (Atacama Large Millimeter Array; ALMA) ศึกษาคลื่นวิทยุที่ระดับซับมิลมิลลิเมตร สังเกตการณ์ดาวฤกษ์ที่เพิ่งเกิดใหม่ “HD 163296” พบว่า มวลสารโดยรอบไหลเวียนอย่างแปลกประหลาด และพบหลักฐานที่บ่งชี้ว่ามีดาวเคราะห์กำลังก่อตัวอยู่อย่างน้อย 3 ดวง ดาวฤกษ์ถือกำเนิดขึ้นจากกลุ่มฝุ่นและแก๊สในอวกาศ สสารจะค่อย ๆ ดึงดูดเข้าหากันด้วยแรงโน้มถ่วง ก่อตัวเป็นจานแก๊สขนาดใหญ่ เรียกว่า “จานรวมมวล (accretion disk)” สสารจะไหลเวียนเข้าสู่จุดศูนย์กลางมวลที่จะกลายเป็นดาวฤกษ์ สสารที่หลงเหลือในจานจะก่อตัวเป็นดาวเคราะห์ โดยปกติแล้ววัตถุที่มีมวลมากจะดึงดูดสสารที่อยู่รอบ ๆ เข้าหาตัวเอง แต่จากการศึกษาครั้งนี้พบว่า มีมวลสารบางส่วนไหลเข้าหาช่องว่างในจานแก๊ส บ่งชี้ว่า บริเวณนั้นมีดาวเคราะห์ที่มีมวลมากซ่อนตัวอยู่ งานวิจัยนี้นับเป็นครั้งแรกที่นักดาราศาสตร์สามารถวัดอัตราเร็วของแก๊สภายในจานแก๊สได้ กระบวนการนี้เป็นหลักฐานชิ้นสำคัญที่อธิบายกลไกการสะสมแก๊สของดาวเคราะห์ และพบว่าการไหลเวียนของกลุ่มแก๊สมีลักษณะคล้าย “น้ำตก” ที่ไหลจากที่สูงลงสู่ระนาบของจานแก๊สบริเวณดาวเคราะห์กำลังก่อตัว เปรียบเสมือนน้ำตกที่กำลังให้กำเนิดดาวเคราะห์ทารก นอกจากนี้ ทีมนักวิทยาศาสตร์ได้สร้างแบบจำลองทางคอมพิวเตอร์เพื่ออธิบายกลไกและโครงสร้างของระบบดาวฤกษ์นี้ และได้ผลลัพธ์ว่า มีดาวเคราะห์อยู่อย่างน้อย 3 ดวง ที่ระยะห่างจากดาวฤกษ์ 87, 140 และ 237 หน่วยดาราศาสตร์ตามลำดับ ซึ่งมีความซับซ้อนกว่าที่คาดไว้ ในอนาคต ทีมวิจัยวางแผนศึกษาระบบดาวฤกษ์นี้ในช่วงความยาวคลื่นอื่น ๆ ซึ่งจะเผยให้เห็นว่าแก๊สเคลื่อนที่ลึกลงไปในจานแก๊สได้อย่างไร นี่จะเป็นจิ๊กซอว์ชิ้นสำคัญที่จะประกอบภาพการกำเนิดดาวฤกษ์และดาวเคราะห์ที่สมบูรณ์แบบได้ในที่สุด เรียบเรียง : วทัญญู แพทย์วงษ์ - เจ้าหน้าที่สารสนเทศทางดาราศาสตร์ สดร. อ้างอิง https://public.nrao.edu/…/gas-waterfalls-reveal-infant-pla…/ ภาพจาก https://public.nrao.edu/…/gas-waterfalls-reveal-infant-pla…/