ภูมิปัญญาว่าด้วยน้ำ

เสรี พงศ์พิศ www.phongphit.com น้ำมีความสำคัญต่อชีวิตมนุษย์เพียงใด เห็นได้จากวัฒนธรรมวิถีของมนุษยชาติ ปรัชญาแนวคิดพื้นฐานของทุกเผ่าพันธุ์และอารยธรรมล้วนสัมพันธ์กับน้ำ น้ำเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดปัจจัยหนึ่งของชีวิต น้ำอยู่ในความเชื่อ ในประเพณีพิธีกรรมทางศาสนา ทางไสยศาสตร์ เชื่อมโยงสรรพสิ่งเข้าด้วยกัน เชื่อมมนุษย์กับธรรมชาติและกับเหนือธรรมชาติ ในปรัชญาอินเดียและจีน น้ำเป็นหนึ่งในองค์ประกอบสำคัญของจักรวาล น้ำในปรัชญากรีก ในความคิดของทาเลส คือ สิ่งที่เชื่อมโยงสรรพสิ่งเข้าด้วยกันให้เป็นหนึ่ง ทาเลส ได้ชื่อว่าเป็นนักปรัชญาคนแรกของกรีกและอารยธรรมตะวันตก คือคนที่คิดนอกกรอบตำนานเทพปรณัม ที่อธิบายโลกและสรรพสิ่งว่าเกิดขึ้นดำเนินไปด้วยอำนาจศักดิ์สิทธิ์ของทวยเทพ มีคนเรียกทาเลสว่าบิดาของ วิทยาศาสตร์Ž คือ คิดด้วยเหตุผลและหลักฐานทางธรรมชาติ หลังจากทาเลส นักปรัชญากรีกคนอื่นได้ขยายจากน้ำไปเป็น ดิน น้ำ ลม ไฟ ใกล้เคียงกับปรัชญาตะวันออก อินเดีย จีน และอื่นๆ แนวคิดกรีกกลายเป็นฐานคิดที่แตกหน่อเป็น วัตถุนิยมŽ ด้วยแนวคิด อะตอมŽ ของเดโมครีตุส ที่พัฒนาไปสู่วัตถุนิยมสูงสุดในลัทธิมาร์กซ์ รากฐานสังคมนิยมคอมมิวนิสท์ สองพันปีต่อมา คู่ขนานไปกับวัตถุนิยม มีนักปราชญ์กรีกอย่างเพลโตที่บอกว่า จิตŽ หรือ ความคิดŽ ต่างหากที่เป็นรากฐานของทุกสิ่ง ที่ทำให้ทุกอย่างสัมพันธ์เป็นหนึ่ง จิตนิยมŽ คือขั้วตรงกันข้ามกับ วัตถุนิยมŽ สองแนวคิดที่ครอบงำและกำหนดความเป็นมาของโลกจนถึงทุกวันนี้ (อาจเป็นเรื่องบังเอิญก็ได้ที่รูปสามเหลี่ยมเอาหัวลง โลโก้ของพรรคอนาคตใหม่ คือ สัญลักษณ์ของน้ำ ในศาสตร์ อัลเคมี (Alchemy) วิชาลูกครึ่งระหว่างวิทยาศาสตร์กับไสยศาสตร์ ว่าด้วยการเล่นแร่แปรธาตุ ที่เฟื่องฟูในยุคกลางของยุโรป) น้ำปรับตัว ยืดหยุ่น เปลี่ยนแปลงแปรสภาพได้ดีกว่าทุกปัจจัยในโลก น้ำจึงเป็นได้ทั้งปัจจัยตามธรรมชาติและเหนือธรรมชาติ เป็นของธรรมดา (profane) และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ (sacred) ทั้งทางโลกและทางธรรม ในพิธีกรรมทางศาสนา น้ำชำระล้างบาป ล้างมลทินในชีวิตจิตใจของคนได้ ไม่ว่าจะเพียงไม่กี่หยดหรือมหาศาลอย่างคงคามหานทีอันศักดิ์สิทธิ์ ที่ชำระทั้งภายนนอกภายใน การลงไปในแม่น้ำคงคา เป็นการเข้าสู่เอกภาพกับสิ่งสูงสุด เป็นหนึ่งกับ BrahmanŽ พระพรหมผู้ทรงเป็น เหมือน ลมหายใจŽ ของสรรพสิ่ง จิตวิญญาณแห่งจักรวาล การค้นหาสัญญาณชีวิตในดวงดาวต่างๆ จึงเล็งไปที่ น้ำŽ เป็นสำคัญ ถ้ามีน้ำก็แปลว่ามีอากาศ มีสิ่งมีชีวิตอย่างแน่นอน ไม่ว่าจะอยู่บนพื้นผิว อยู่ใต้ดิน หรือในอวกาศที่เหมือนกับไม่มีอ็อกซิเจน ไม่มีแม้แต่ละอองน้ำความชื้น แต่มนุษย์ที่ฝันจะไปอยู่ต่างดาวก็คิดหาวิธีให้มีน้ำจนได้ สงกรานต์ การเริ่มต้นปีใหม่ เริ่มชีวิตใหม่ไทยจึงมีน้ำเป็นปัจจัยสำคัญ มีการสรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ อันเป็นเครื่องหมายถึงการเชื่อมต่อขอพลังชีวิตจากท่าน เพื่อจะได้เริ่มต้นชีวิตใหม่ โดยมีน้ำเป็นปัจจัยเชื่อมต่อ เป็นสัญลักษณ์ของชีวิตและความสัมพันธ์ การสืบสานและการสืบทอด นอกจากการรดน้ำที่มือ หลายแห่งลูกหลานยังรดเท้า ล้างเท้าบุพการี แล้วเอาน้ำล้างเท้านั้นมารดศรีษะตน เป็นการขอขมาพ่อแม่ตามธรรมเนียมโบราณ ล้างอาถรรพ์เสริมมงคลชีวิต ซึ่งเป็นเรื่องที่ดี ในสังคมที่คนต่างวัยไม่เข้าใจกัน เกิดความแปลกแยก เพราะเป็นคนต่างยุคต่างสมัย ต่างความรู้สึกนึกคิด ต่างโลกทัศน์ชีวทัศน์ น้ำเชื่อมคนหลายวัย ผู้ใหญ่กับเด็ก คนรุ่นเก่ากับคนรุ่นใหม่ รดน้ำดำหัวด้วยความจริงใจ จะทำให้พ่อแม่ ผู้ใหญ่ ผู้สูงอายุมีความสุข อย่างน้อยได้รับรู้ถึงความรักและห่วงใย ความกตัญญูรู้คุณของลูกหลาน สายสัมพันธ์ดีๆ ที่ยังคงอยู่ สงกรานต์เป็น วันเกิดŽ ของครอบครัว ของชุมชน ของสังคมไทย ที่ต้องการเริ่มต้นชีวิตใหม่ในปีใหม่พร้อมกันอย่างมีความสุข เป็นวันที่เราทุกคนคิดถึงกัน คิดถึงพ่อแม่ พี่น้อง ญาติมิตร คิดถึงคนอื่น เพราะถ้าไม่มีเขาก็ไม่มีเรา เราเป็นเราเพราะ เขาทั้งหลายŽ ได้ช่วยกันอุมชู เลี้ยงดู ช่วยเหลือ ให้โอกาส วันสงกรานต์ วันเกิดของส่วนรวม เราควรคิดถึงคนอื่น คิดถึงสังคม เริ่มด้วยความคิดดีๆ ลดละความเกลียดชัง ความเคียดแค้น อย่าให้ระเบิดออกมาเป็นความรุนแรง ใกล้วันบรมราชาภิเษก น้ำจากแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ทั่วประเทศระดมเข้าสู่พระราชพิธี น้ำที่รวมใจคนไทยให้เป็นหนึ่ง ผสานความแตกแยก รักษาบาดแผลทางจิตวิญญาณ ดับความร้อนแรงแห่งไฟในบ้านเมือง เทศกาลสงกรานต์ หาเวลาพักใจ ดูหนัง ฟังเพลง อ่านอะไรดีๆ ที่ให้แรงบันดาลใจ ให้พลังทางใจ อย่าง ในหนังสือ หนทางไกลสู่เสรีภาพŽ ของเนลสัน แมนเดลา เขาบอกว่า  คนไม่ได้เกิดมาพร้อมกับความเกลียดชัง ถ้าเรียนรู้ที่จะเกลียดได้ก็เรียนรู้ที่จะรักได้ เพราะความรักเป็นอะไรที่อยู่ในธรรมชาติของมนุษย์มากกว่าความเกลียด ความดีของคนเป็นประกายไฟที่อาจจะหลบซ่อนได้ แต่ไม่มีวันดับŽ