รับมือปรากฏการณ์เอนโซ

ช่วงวันหยุดสุปสัปดาห์ที่ผ่านมา มีฝนตกหนักและตกนานต่อเนื่องกัน 2-3 ชั่วโมง รายงานของกรมอุตุนิยมวิทยาเปิดเผยข้อมูลล่าสุดว่า ปัจจุบันปรากฏการณ์เอนโซ (ENSO) ซึ่งเป็นตัวแปรสำคัญที่กำหนดสภาพอากาศของโลก กำลังอยู่ในสภาวะปกติ และมีแนวโน้มจะคงอยู่ต่อเนื่องจนถึงเดือนตุลาคม 2568 อย่างไรก็ตาม การคาดการณ์ล่าสุดชี้ว่าช่วงปลายปี 2568 มีโอกาสสูงถึงร้อยละ 50 ที่เอนโซจะเปลี่ยนเข้าสู่สภาวะลานีญากำลังอ่อน ก่อนที่จะกลับเข้าสู่สภาวะปกติอีกครั้งในช่วงต้นปี 2569 ซึ่งเป็นสัญญาณสำคัญที่คนไทยต้องจับตาอย่างใกล้ชิด

“เอนโซ” คือปรากฏการณ์ทางภูมิอากาศที่เกิดขึ้นในมหาสมุทรแปซิฟิกตอนกลางและตะวันออก โดยมีการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิผิวน้ำทะเลและการไหลเวียนของลมในลักษณะวัฏจักรสามระยะ ได้แก่ เอลนีโญที่ทำให้น้ำทะเลอุ่นขึ้นและฝนลดลง ลานีญาที่ทำให้น้ำทะเลเย็นลงและฝนตกมากขึ้น และสภาวะปกติที่อุณหภูมิและกระแสลมอยู่ในสมดุล สำหรับประเทศไทย ผลกระทบจากปรากฏการณ์นี้ชัดเจนมาก เพราะลานีญามักจะนำฝนตกชุก น้ำท่วม และพายุที่รุนแรงขึ้น ขณะที่เอลนีโญกลับทำให้ภัยแล้งยาวนานและแหล่งน้ำแห้งขอด

ปีนี้แม้ว่าเรายังอยู่ในสภาวะปกติ แต่การคาดการณ์ว่าปลายปีอาจเข้าสู่ลานีญากำลังอ่อน ทำให้ประเทศไทยต้องเตรียมพร้อมอย่างรอบด้าน หากเกิดขึ้นจริงเราจะเห็นฤดูฝนที่ยาวนานขึ้น โดยเฉพาะในภาคเหนือและภาคอีสานซึ่งเสี่ยงต่อน้ำป่าไหลหลากและดินถล่ม ภาคกลางอาจเผชิญน้ำท่วมในพื้นที่ลุ่มเจ้าพระยา ส่วนภาคใต้โดยเฉพาะตอนล่างอาจเจอฝนตกหนักอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้ความเสี่ยงดินโคลนถล่มและน้ำท่วมเพิ่มสูงขึ้น

ผลกระทบไม่ได้จำกัดอยู่ที่สภาพอากาศเท่านั้น แต่ยังเชื่อมโยงไปถึงเศรษฐกิจและวิถีชีวิต เกษตรกรต้องเผชิญทั้งโอกาสและความเสี่ยง ผลผลิตบางชนิดอาจเพิ่มขึ้นจากปริมาณน้ำฝนที่มากขึ้น แต่หากฝนตกหนักเกินไปก็มีโอกาสที่พืชไร่จะถูกน้ำท่วมเสียหาย ขณะที่ภาคธุรกิจต้องเตรียมแผนรับมือความต่อเนื่องของกิจการ รวมถึงการปรับปรุงระบบโลจิสติกส์และซัพพลายเชนให้ยืดหยุ่นมากขึ้น นอกจากนี้ครอบครัวทั่วไปควรสำรวจบ้านเรือน เตรียมอุปกรณ์ป้องกันน้ำท่วม และพิจารณาทำประกันภัยหากอยู่ในพื้นที่เสี่ยง

ปรากฏการณ์เอนโซไม่ใช่สิ่งที่เราสามารถควบคุมได้ แต่เราสามารถใช้ข้อมูลและการคาดการณ์เพื่อเตรียมตัวล่วงหน้าได้เสมอ การเข้าใจสัญญาณเตือนจากธรรมชาติและปรับตัวตามสถานการณ์คือกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้เราผ่านพ้นผลกระทบของสภาพอากาศที่แปรปรวนได้อย่างมั่นคง ปลายปี 2568 อาจเป็นช่วงเวลาที่ท้าทาย แต่หากเราเตรียมตัวตั้งแต่วันนี้ ไทยก็สามารถลดความเสียหายและใช้โอกาสจากการเปลี่ยนแปลงนี้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดได้