ภาพสะท้อน... "ความสุขที่เป็นจริง"

รศ.ดร.สุขุม เฉลยทรัพย์

ที่ปรึกษาอธิการบดีมหาวิทยาลัยสวนดุสิต

สังคมท่ามกลางความเร่งรีบ หลายคนกำลังค้นหาคำตอบของคำถาม ‘อะไรคือความสุขที่แท้จริง?’ ที่ดูเหมือนง่าย แต่กลับซับซ้อนเกินกว่าจะตอบได้ในคำเดียว คำถามนี้สร้างความสงสัยให้กับผู้คนทั่วไป และเป็นประเด็นที่นักคิดและนักวิชาการทั่วโลกต่างก็พยายามค้นคว้าหาคำตอบมาอย่างต่อเนื่อง ยิ่งกว่านั้น วลีที่ว่า “ความสุขที่เป็นจริง” ก็เป็นประเด็นลึกซึ้ง เพราะความสุขไม่ใช่จุดหมายปลายทาง แต่คือ
การเดินทางที่แปรเปลี่ยนไปตามช่วงชีวิตของแต่ละคน เหมือนภาพสะท้อนในกระจกที่เปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา ความสุขของมนุษย์จึงเป็นพลวัตที่น่าค้นหาหาคำตอบยิ่งนัก

เส้นทางของความสุขเริ่มต้นแตกต่างกันในแต่ละช่วงวัย วัยหนุ่มสาวมองหาความสุขจากความตื่นเต้นท้าทาย การไขว่คว้าหาความสำเร็จในหน้าที่การงาน และการค้นพบความรักที่สุขสม หนุ่มสาวมองความสุขผ่านเลนส์แห่งอนาคต โฟกัสภาพความสำเร็จและความสมหวังที่รอคอยอยู่เบื้องหน้า แต่เมื่อก้าวเข้าสู่วัยกลางคน ภาพของความสุขอาจแปรเปลี่ยน เน้นการแสวงหาความสงบและความพึงพอใจใน
สิ่งที่มีหรือเป็นอยู่ มุมมองต่อความสุขมุ่งให้ความสำคัญกับปัจจุบันขณะมากขึ้น

งานวิจัยของเดวิด บลานซ์ฟลาวเวอร์ (David Blancflower) ศาสตราจารย์ด้านเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยดาร์ทเมาท์ ผู้นำเสนอ "เส้นโค้งความสุขรูปตัวยู” อธิบายว่าจากข้อมูลและการวัดผลมากมายที่ผ่านมา ระบุว่าวัยกลางคนเป็นกลุ่มวิกฤตที่มีความสุขน้อยที่สุดในแบบจำลองเสมอมา แต่มา ณ วันนี้ไม่ได้เป็นเช่นนี้อีกต่อไปแล้ว ตั้งแต่ปี 2017 (2560) เป็นต้นมา คนหนุ่มสาว (โดยเฉลี่ย) กลายเป็นกลุ่มวัยที่มีความสุขน้อยที่สุดแทน กล่าวง่าย ๆ คือ วัยผู้ใหญ่กลับมีความสุขกว่าคนหนุ่มสาวสวนทางกลับชุดข้อมูลในอดีต ปรากฏการณ์นี้สะท้อนว่า ความสุขไม่ได้ลดน้อยลงตามวัยที่เพิ่มขึ้น แต่เปลี่ยนรูปแบบไปตามประสบการณ์ชีวิตที่สั่งสม (อ่านเพิ่มเติมที่ https://ngthai.com/science/
70729/young-adulthood-unhappy/)

วัยรุ่นและคนวัยเริ่มต้นทำงานในปัจจุบันมีความสุขน้อยลงอย่างมีนัยสำคัญ ซึ่งแตกต่างจากอดีตที่ช่วงวัยนี้จะถูกมองว่าเป็นช่วงที่มีความสุขที่สุดของชีวิต สิ่งที่น่าตระหนักคือ ความสุขยุคปัจจุบันต้องเผชิญกับความท้าทายที่ซับซ้อนขึ้น ทั้งแรงกดดันทางสังคม ความคาดหวังที่สูงลิ่ว และภาพลวงตาของความสุขที่ถูกนำเสนอผ่านสื่อสังคมออนไลน์ เช่น ยอดวิว ยอดไลค์ หลายคนหลงทางไล่ล่าความสุขตามกระแสสังคม เอาชีวิตตนเองเปรียบเทียบกับภาพความสุขในอุดมคติที่เห็นบนหน้าจอ จนหลงลืมมองหาความสุขที่แท้จริงและเป็นจริงของตนเอง

การศึกษาพฤติกรรมมนุษย์ยังพบว่า องค์ประกอบสำคัญของความสุขที่ยั่งยืนเริ่มต้นจากความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นกับ
ครอบครัวและเพื่อนฝูง สายใยแห่งความผูกพันเหล่านี้เป็นเสมือนสมอเรือที่ยึดเหนี่ยวจิตใจยามที่ชีวิตต้องเผชิญกับพายุ ตามมาด้วยการมีสุขภาพกายและใจที่แข็งแรง การได้ทำงานที่มีความหมาย และการมีความมั่นคงทางการเงินในระดับที่เพียงพอ

แต่สิ่งที่น่าคิดต่อไปคือ เมื่อพ้นจากระดับความจำเป็นพื้นฐาน เงินทองกลับไม่ได้เพิ่มพูนความสุขอย่างมีนัยสำคัญ หลายคนที่ประสบความสำเร็จทางการเงินกลับพบว่าตนเองว่างเปล่า ขาดความหมายในชีวิต สะท้อนให้เห็นว่าความมั่งคั่งเป็นเพียงเครื่องมือ ไม่ใช่ปลายทางของความสุขที่แท้จริง

ขณะที่ความฉลาดทางอารมณ์ได้กลายเป็นกุญแจสำคัญที่ไขไปสู่ความสุขที่ยั่งยืน ผู้ที่เข้าใจและจัดการอารมณ์ของตนเองได้ดี มักจะมีความพึงพอใจในชีวิตสูงกว่า โดยเฉพาะในวัยสูงอายุที่มักจะควบคุมอารมณ์ได้ดีกว่าคนหนุ่มสาว สะท้อนให้เห็นว่าความฉลาดทางอารมณ์เป็นทักษะที่สามารถพัฒนาได้ตามกาลเวลา เปรียบเสมือนกล้ามเนื้อที่แข็งแกร่งขึ้นเมื่อได้รับการฝึกฝน

การมีสติและความรู้สึกขอบคุณถือเป็นองค์ประกอบสำคัญของความสุขที่ยั่งยืน การฝึกให้ตระหนักและอยู่กับปัจจุบันช่วยให้เรามองเห็นและชื่นชมความงดงามเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิตประจำวัน ขณะเดียวกันความรู้สึกขอบคุณช่วยให้เราเห็นคุณค่าในสิ่งที่มีอยู่มากกว่าการ
จดจ่อกับสิ่งที่ยังขาด การผสมผสานระหว่างสติและความรู้สึกขอบคุณจึงเปรียบเสมือนรากฐานที่มั่นคงสำหรับการสร้างความสุขที่แท้จริง 

นอกจากนี้ บ่อยครั้งที่คนเราพยายามไขว่คว้าหาความสุขอย่างจงใจ กลับทำให้ความสุขนั้นยิ่งห่างไกลออกไป เหมือนการพยายาม
กำน้ำในมือยิ่งแน่น น้ำยิ่งไหลผ่านนิ้วมือไปมากเท่านั้น ในทางกลับกันผู้ที่ใช้ชีวิตอย่างมีความหมาย ทำในสิ่งที่รัก และเชื่อมโยงกับผู้อื่นมักจะพบความสุขโดยไม่ต้องตั้งใจแสวงหา

ส่งท้ายคำถามชวนให้คิด (มาก) คือ "อะไรคือความสุข?" แล้วเราจะสร้างสังคมที่เอื้อต่อการมีความสุขที่เป็นจริงได้อย่างไร?" “การที่เรามุ่งแสวงหาความสุขอย่างไม่หยุดหย่อน อาจเป็นสิ่งที่ขัดขวางไม่ให้เราพบกับความสุขที่เป็นจริงหรือไม่?" และ "ความสุขที่เป็นจริงนั้น อาจเป็นเพียงการยอมรับความไม่สมบูรณ์แบบของชีวิต และเรียนรู้ที่จะมีความสุขกับการเดินทางมากกว่าการมุ่งหวังถึงจุดหมายปลายทางหรือไม่?"

นี่คือ ภาพสะท้อน... "ความสุขที่เป็นจริง" ของคนในสังคมทุกวันนี้ ท่านผู้อ่านช่วยคิด ค้นหา และสะท้อนคำตอบให้อีกทาง
ด้วยนะครับ...