ไม่ร่วมพัฒนาชุมชนเพราะจน ?

การวัดความยากจนโดยใช้ข้อมูลความจำเป็นขั้นพื้นฐาน (จปฐ) การวัดความยากจนเชิงคุณภาพ โดยใช้ข้อมูลความจำเป็นขั้นพื้นฐาน เพื่อเน้นคุณภาพชีวิตที่กำหนดมาตรฐานขั้นต่ำไว้ กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย ได้จัดทำตัวชี้วัดความจำเป็นขั้นพื้นฐาน (จปฐ) เป็น 8 หมวดได้แก่ สุขภาพอนามัยดี , ที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม , ได้รับการศึกษาและรับรู้ข่าวสารที่เป็นประโยชน์ , ครอบครัวสุขสบาย , มีอาชีพและรายได้พอเพียง , มีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชน , มีการพัฒนาจิตใจ , จิตสำนึกและร่วมกันอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ตัวชี้วัดห้าหมวดแรกนั้นเข้าใจง่ายว่า เกี่ยวพันกับปัญหาความยากจนชัดเจน แต่ตัวชี้วัดสามหมวดหลังนี่ เข้าใจยากเหมือนกัน การมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชน การพัฒนาจิตใจ การมีจิตสำนึกร่วมกันอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม จะใช้วัดความจนความรวยกันอย่างไร หากการมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชน , จิตสำนึกอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมต่ำ นี่จัดเป็นคนจนหรือ ? หากการมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชน , จิตสำนึกอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมสูง นี่จัดเป็นคนรวยหรือ ? พูดถึงปัญหาจิตสำนึกอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมก่อน ผู้ที่ทำลายสภาพแวดล้อมร้ายแรงนั้น ส่วนข้างมากคือ “อภิทุนข้ามชาติ” ที่รวยมหาศาล กับพวก “นายทุนนายหน้า” ที่ขายทรัพยากรชาติ เสียเป็นส่วนใหญ่ คนจนส่วนหนึ่งอาจจะขาดจิตสำนึกอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เพราะเขาด้อยโอกาส ไม่มีทางเลือก “ทุน” ที่ร่ำรวยนั่นแหละ เป็นตัวเร่งการทำลายล้างสภาพแวดล้อมธรรมชาติ ทั้ง ๆ ที่รับรู้ผลได้ผลเสียเป็นอย่างดี แต่ก็เลือกหนทางที่จะได้กำไรสูงสุด ถึงแม้จะทำลายสภาพแวดล้อมก็ตาม พูดถึงเรื่องการพัฒนาจิตใจ หรือเรียกว่าจริยธรรมสังคมก็คงได้ กรมพัฒนาชุมน กระทรวงมหาดไทยผู้คิดค้นตัววัดหมวดนี้ คิดกันอย่างไร ? คิดว่าคนจนพัฒนาจิตใจน้อยหรือ ? คิดว่าคนที่มีฐานะเศรษฐกิจดี จะมีการพัฒนาจิตใจสูงในระดับเดียวกับฐานะเศรษฐกิจหรือ ? มาถึงการมีส่วนร่วมในการพัฒนุมชน “การพัฒนาชุมชน” ในระบบคิดของหน่วยราชการก็คือ ราษฎรปฏิบัติตามคำสั่งคำชี้นำอย่างว่านอนสอนง่าย ราชการคิดการพัฒนาออกมาในรูปใด สั่งผู้ใหญ่บ้านกำนันลงไป ให้ราษฎรปฏิบัติตามนั้น พอถึงเวลาก็ไปตัดริ้บบิ้นเปิดงาน จากนั้นก็ไปตรวจงานตามระยะที่ “นาย”จากกรุงเทพมาดู แผนโครงการที่สั่งจากบนลงล่าง มีผลสำเร็จมากน้อยเพียงใด นั่นเป็นอีกเรื่องหนึ่ง แผนโครงการที่สั่งจากบนลงล่าง มันตรงกับความต้องการของชาวบ้าน แก้ไขปัญหาความยากจนของชาวบ้านได้ตรงเพียงใด นั่นเป็นอีกเรื่องหนึ่ง “การมีส่วนร่วมพัฒนาชุมชน” ของชาวบ้าน หมายถึงว่าต้องทำตามคำสั่ง ตามนโยบายจากบนลงล่าง ถ้าชาวบ้านไม้ต้องการโครงการพัฒนานั้น ๆ แล้วคัดค้าน นั่นจะกลายเป็นพวกกบฏหัวแข็ง ถ้าชุมนุมต่อต้านก้ถูกจับขังคุก ถ้าเย็นชาไม่เข้าร่วมโครงการพัฒนาองรัฐ ก็ตีความว่าพวกชาวบ้านยากจนจึงขาดจิตสำนึกที่จะมาร่วมพัฒนา แนวคิดที่กล่าวมาข้างต้นมันล้าหลังมาก ๆ คงจะไม่หลงเหลืออยู่ในหน่วยราชการไทยกันแล้ว