วันที่ 31 ธ.ค.2568 สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ หรือ จิสด้า-GISTDA ได้นำข้อมูลทะเบียนราษฎร์ปี 2568 มาวิเคราะห์ในเชิงพื้นที่ ระดับตำบล เพื่อค้นหาคำตอบว่า “ในประชากร 100 คน มีผู้ที่มีอายุเกิน 85 ปี อาศัยอยู่กี่คน?”
ผลลัพธ์ที่ปรากฏบนแผนที่ไม่ได้บอกแค่ตัวเลขทางสถิติ แต่กำลังฉายภาพ “คุณภาพชีวิต โครงสร้างสังคม และความสุขมวลรวม” ของพื้นที่นั้นๆ อย่างลึกซึ้ง
จากการวิเคราะห์ พบว่าการกระจายตัวของ ผู้สูงอายุวัย 85 ปีขึ้นไป ไม่ได้กระจายตัวอย่างสม่ำเสมอ แต่มี “รูปแบบเฉพาะ” ที่น่าสนใจ โดยกระจุกตัวอยู่ใน 3 พื้นที่หลัก ซึ่งสะท้อนบริบทที่เอื้อต่อการมีอายุยืนยาวต่างกันคือ
1. เขตเมืองชั้นในและย่านเก่าแก่ของกรุงเทพฯ โดยเฉพาะเขตดุสิต พระนคร และบางแขวงพบผู้สูงอายุ 85+ สูงถึง 7–8 คน ต่อประชากร 100 คน ซึ่ง ปัจจัยหนุน อาจเป็นชุมชนดั้งเดิมที่ผู้อยู่อาศัยตั้งรกรากมายาวนาน และจุดสำคัญคือ “การเข้าถึงบริการสาธารณสุขชั้นเยี่ยมได้ง่ายและรวดเร็ว”
2. เขตเมืองเก่า–เมืองหลักทางประวัติศาสตร์ เช่น เมืองพระนครศรีอยุธยา เมืองเชียงใหม่ เมืองหนองคายและนครศรีธรรมราช โดย ปัจจัยหนุน คือ โครงสร้างครอบครัวขยายที่ยังเหนียวแน่น วิถีชีวิตแบบ “Slow Life” ที่ไม่เร่งรีบ และสภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรมที่เอื้อต่อสุขภาพจิต
3. ชุมชนเข้มแข็งในภาคกลางและภาคใต้ พบในบางตำบลที่มีลักษณะเฉพาะทางภูมิศาสตร์และสังคม
ปัจจัยหนุน คือ ระบบเครือข่ายชุมชน ที่เข้มแข็ง การดูแลกันภายในครอบครัวและเพื่อนบ้านยังคงเป็นรากฐานสำคัญ
จิสด้า ระบุอีกว่า พื้นที่อายุยืน คือของหายาก จากข้อมูลกว่า 7,256 ตำบลทั่วประเทศ กลับพบว่ามีเพียง “4 ตำบล” เท่านั้นใน คือ 1.แขวงจิตลดา 2.ต.กะมัง จ.พระนครศรีอยุธยา 3.แขวงสี่แยกมหานาค กรุงเทพ และ 4.แขวงพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพ
“โดยพบว่า พื้นที่ที่มีคนอายุ 85 ปี ขึ้นไปสูงที่สุด อันดับ 1 แขวงสวนจิตลดาเขตดุสิตกรุงเทพ มีจำนวน 8 คน ต่อ 100 คน อันดับ 2 มีจำนวน 7 คน ต่อ 100 คน คือ ต.กะมัง อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา แขวงสี่แยกมหานาคเขตดุสิต อันดับ 3 แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตดุสิต เป็นต้น
ตัวเลขนี้ชี้ให้เห็นว่า การจะมีอายุยืนยาวอย่างมีคุณภาพ ไม่ใช่เรื่องบังเอิญ แต่ต้องอาศัยองค์ประกอบของ “พื้นที่ที่ดี” ทั้งสภาพอากาศ สิ่งแวดล้อม และสังคมที่เกื้อกูลกัน ซึ่งเป็นโจทย์สำคัญของภาครัฐและท้องถิ่นในการถอดบทเรียนจากพื้นที่เหล่านี้เพื่อขยายผลสู่พื้นที่อื่น
จิสด้า ระบุด้วยว่า ข้อมูลชุดนี้ไม่ได้มีไว้เพื่อบอกว่า “เราต้องย้ายไปอยู่ที่ไหน” แต่กำลังบอกให้เรารู้ว่า “เราควรพัฒนาพื้นที่ที่เราอยู่ให้เป็นอย่างไร?”
