พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง: หนึ่งในขุนศึกแห่งเมืองลพบุรี

สัปดาห์พระเครื่อง/ อ.ราม วัชรประดิษฐ์

พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง เป็นพระที่สร้างในสมัย อยุธยา มีกำเนิดครั้งแรกที่อำเภอ ท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี มีตำนานเล่าขานสืบกันว่า เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2485 มีพรานล่าสัตว์ผู้หนึ่งได้ไปเห็น เหยี่ยวแดง เกาะที่ต้นสำโรงต้นหนึ่งในบริเวณ วัดใหญ่ อำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี จึงเล็งปืนไปหมายยิงเจ้าเหยี่ยวแดงตัวนั้น แต่ยิงเท่าไหร่กระสุนก็ขัดลำยิงไม่ออกทุกครั้ง จึงลองหันกระบอกปืนไปทางอื่นปรากฏว่ายิงออก พอหันไปทางต้นไม้ก็ยิงไม่ออกอีก เมื่อมองไปที่ต้นสำโรงปรากฏว่าที่โคนต้นมีฐานพระเจดีย์เก่าอยู่องค์หนึ่ง จึงไปบอกเล่าเก้าสิบต่อๆ กันว่าต้องมีของดีอยู่เป็นแน่แท้

ในที่สุดก็มีการ ขุดกรุพระเจดีย์ ขึ้น ปรากฏพระเครื่องขนาดเล็กจำนวนมากบรรจุอยู่ ดูจากเนื้อขององค์พระนับเป็นพระที่มีอายุเก่าแก่มาก และมีพุทธลักษณะงดงามเป็นเอกลักษณ์ มี 2 สี คือ สีดำ และ สีแดง จึงรู้ว่าสาเหตุที่ยิงปืนไม่ออกเพราะพระที่พบนั่นเอง ในครั้งนั้นจึงตั้งชื่อพระว่า “พระเหยี่ยวดำ-เหยี่ยวแดง” แต่ต่อมาอาจเห็นว่าชื่อไม่เหมาะสม หรืออาจเรียกเพี้ยนกันไปเป็น “พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง”

“พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง” ส่วนใหญ่ที่พบจะเป็นพระ เนื้อดินเผา ที่มีทั้งเนื้อละเอียดและเนื้อหยาบ ดังนั้น สีสันวรรณะจึงอาจแตกต่างกันตามความร้อนที่ได้รับ หากออกไปทางสีแดงก็จะเรียกว่า “พระเดี่ยวแดง” ถ้าออกไปทางสีคล้ำก็จะเรียกว่า “พระเดี่ยวดำ” แต่ก็ยังปรากฏสีอื่นๆ อีก เช่น สีมอยด์, สีพิกุลแห้ง, สีเหลือง เป็นต้น นอกจากนี้ ยังพบที่เป็นพระ เนื้อชินเงิน, เนื้อตะกั่วสนิมแดง และ เนื้อสัมฤทธิ์ ซึ่งพบน้อยมาก

พระเดี่ยวดำ เดี่ยวแดง พิมพ์เล็ก เนื้อดิน กรุท่าวุ้งลพบุรี

ลักษณะพิมพ์ทรงและพุทธศิลป์

ลักษณะพิมพ์ทรงของ “พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง” เป็นรูป สามเหลี่ยมชะลูด การตัดขอบบางองค์ตัดกว้างจนเห็นขอบปีก บางองค์ก็ตัดขอบตามรูปองค์พระ พุทธลักษณะองค์พระประธานประทับนั่ง แสดง ปางสมาธิ อยู่เหนืออาสนะ ฐานบัว 2 ชั้น

พระเศียร: เป็นแบบเศียรทุย เม็ดพระศกเป็นวงกลม พระเกศเป็น มุ่นเมาลี 2 ชั้น

พระพักตร์: เส้นกรอบไรพระศกยาวจดพระกรรณทั้ง 2 ข้าง พระเนตรลึก ดวงพระเนตรนูนและยาวเรียวเหมือนตาแบบจีน ยาวเกือบจดพระกรรณ อันเป็น เอกลักษณ์สำคัญ ประการหนึ่ง

พระนาสิก/พระโอษฐ์: พระนาสิกโด่งเป็นสัน พระโอษฐ์หนาใหญ่

พระเดี่ยวดำ เดี่ยวแดง พิมพ์เล็ก เนื้อดิน กรุท่าวุ้งลพบุรี

พระกรรณ: ข้างขวายาวแนบกรอบพระพักตร์เกือบจดพระอังสา ส่วนข้างซ้ายยาวจดพระอังสาพอดี

ลำพระองค์: ล่ำสัน พระอุระนูน ปรากฏเส้นสังฆาฏิและเส้นอังสะเป็นเส้นนูนเล็ก ปลายสังฆาฏิแตกเป็น “ปากตะขาบ” แบบพระพุทธรูปสมัยสุโขทัย และมีเส้นนูนขวางที่ปลายเส้นสังฆาฏิ 2 เส้น

พระเดี่ยวดำ เดี่ยวแดง พิมพ์ใหญ่ เนื้อดิน กรุท่าวุ้งลพบุรี

การแบ่งพิมพ์และแหล่งที่พบ

“พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง” สามารถแบ่งแยกได้เป็น 2 พิมพ์ คือ พิมพ์ใหญ่ และ พิมพ์เล็ก โดยพิจารณาจากฐานบัว:

ถ้าเป็น “พิมพ์ใหญ่” ฐานบัวจะมี 7 กลีบ

ส่วน “พิมพ์เล็ก” ฐานบัวจะมี 5 กลีบ

นอกจากจะพบที่ กรุวัดใหญ่ อำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรีแล้ว ยังมีการขุดค้นพบที่วัดอื่นๆ ของลพบุรีคือ วัดบันไดอิฐ และ วัดหัวเขา อีกทั้งตามจังหวัดซึ่งเป็นเขตติดต่อ อาทิ วัดไผ่ขาด, วัดไผ่ดำ อำเภออินทร์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี และที่ วัดโพธิ์นางดำ อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท แต่ความนิยมสู้ “กรุวัดใหญ่” ไม่ได้ครับผม

พุทธคุณ

ส่วนพุทธคุณนั้นนับได้ว่า “พระเดี่ยวดำ-เดี่ยวแดง” เป็นพระเครื่องเก่าแก่ อันทรง พุทธาคมเข้มขลัง โดยเฉพาะด้าน แคล้วคลาด และ คงกระพันชาตรี เป็นที่ปรากฏ ได้รับการยกย่องว่าเป็น หนึ่งในขุนศึกของลพบุรี เลยทีเดียวครับผม