เสือตัวที่ 6
สภาพของแนวคิดของผู้ต้องขังคดีความมั่นคงฯ ร้อยละ 95 ยังไม่ยอมรับในกระบวนการตัดสินคดีที่ผ่านมา นั่นแสดงให้เห็นว่า ผู้ต้องขังคดีความมั่นคงฯ ดังกล่าว ล้วนไม่ยอมรับในระบบยุติธรรมของรัฐ ซึ่งเกิดจากการไม่เชื่อมั่นต่อเจ้าหน้าที่รัฐและระบบรัฐเป็นพื้นฐาน ประกอบกับกระบวนการดำเนินคดี ตั้งแต่ชั้นพนักงานสอบสวน อาจมีส่วนหนึ่งซึ่งถูกส่งต่อความคิด ความเชื่อกันมาว่า มีความไม่บริสุทธิ์ยุติธรรมเท่าที่ควร เหล่านี้ จะเป็นเงื่อนไขสำคัญในการส่งต่อความคิดที่ขัดแย้ง สร้างความแปลกแยกแตกต่างจากรัฐอีกรูปแบบหนึ่ง ที่ไม่ใช่การถ่ายทอดความคิดแบ่งแยกดินแดนโดยตรง แม้กระบวนการในเรือนจำที่มีในปัจจุบัน จะดำเนินการด้วยการเคารพในสิทธิความเชื่อ และวิถีชีวิตตามหลักศาสนาอย่างมากแล้วก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นการรับประทานอาหารฮาลาล ที่ประกอบอาหารด้วยผู้ต้องขังชาวมุสลิมเอง หรือการรำมาดตามห้วงเวลาที่กำหนดในหลักศาสนาอิสลาม การปรับห้วงเวลารับทานอาหารของพี่น้องผู้ต้องขังชาวมุสลิมให้เหมาะสมในห้วงถือศีลอด ตลอดจนการถ่ายทอดคำสอนตามหลักศาสนาก็ตาม
หากแต่สภาพของความคิดที่ยังเป็นปัญหาคับข้องใจของผู้ต้องขังในคดีความมั่นคงก็คือ การที่พวกเขาไม่ได้รับความยุติธรรมเท่าที่ควร เหล่านี้คือเงื่อนไขสำคัญที่อาจส่งผลให้แนวโน้มในอนาคต เมื่อผู้ต้องขังได้พ้นโทษและออกไปจากเรือนจำไปแล้ว ตลอดจนญาติพี่น้อง คู่สมรส บุตร หลาน มีโอกาสความเป็นไปได้สูงที่จะมีความหวาดระแวงการดำเนินการของรัฐอยู่ต่อไป ซึ่งล่อแหลมต่อการตกเป็นเป้าหมายในการขยายแนวร่วมของขบวนการแบ่งแยกดินแดนในรูปแบบต่างๆ ซึ่งอย่างน้อย บุคคลเหล่านี้ ก็จะเป็นกลุ่มที่สืบทอดและร่วมขยายแนวคิดการเห็นต่างจากรัฐในรูปแบบต่างๆ ไปได้ เพราะความคิดของการไม่ยอมรับในกระบวนการยุติธรรมเหล่านั้น ได้ถูกถ่ายทอดไปยังกลุ่มผู้ต้องขังรายอื่นๆ โดยเฉพาะผู้ต้องขังในคดีความมั่นคงฯ ด้วยกันในเรือนจำ ตลอดจนญาติพี่น้อง และบุคคลในครอบครัว ที่มาเยี่ยมในเรือนจำ อันจะเป็นการขยายต่อความเห็นต่างจากรัฐให้กว้างขวางออกไป
สภาพของความคิดในปัจจุบันของผู้ต้องขัง ที่สืบเนื่องจากการไม่ยอมรับในกระบวนการพิจารณาคดีที่ผ่านมาข้างต้น ยังส่งผลให้กลุ่มผู้ต้องขังเหล่านั้น มีความคิดที่ขุ่นเคืองรัฐ ด้วยคิดว่า รัฐ โดยเจ้าหน้าที่รัฐ เป็นต้นเหตุที่ทำให้คนในครอบครัวของเขาต้องใช้ชีวิตอยู่ในพื้นที่ด้วยความยากลำบาก ด้วยผู้ต้องขังส่วนใหญ่เป็นหลักสำคัญในการหาเลี้ยงครอบครัว ซึ่งเมื่อคนเหล่านี้ ถูกพิจารณาว่ามีความผิดในคดีความมั่นคงฯ ตามที่ถูกกล่าวหา จึงทำให้ถูกจำขังในเรือนจำ อันส่งผลให้คนอันเป็นที่รักของคนเหล่านี้ ต้องลำบากในการใช้ชีวิต ความรู้สึกเหล่านี้ ยิ่งตอกย้ำความคับข้องใจของผู้ต้องขังเหล่านี้ ให้มีความเห็นต่างจากรัฐมากขึ้นเรื่อยๆ และมีแนวโน้มของความคับข้องใจจนเป็นชนวนเหตุของความคิดแปลกแยกแตกต่างจากรัฐมากขึ้นๆ
ในขณะที่ความห่วงกังวลของผู้ต้องขังเหล่านี้ ที่เกือบทุกคน จะมีความคิดว่า เมื่อออกไปจากเรือนจำในวันใดวันหนึ่งข้างหน้าได้แล้ว พวกเขาจะดำรงชีวิต หาเลี้ยงชีพอย่างไร พวกเขาจะยังคงใช้ชีวิตอย่างปกติสุขได้ในท้องถิ่นเดิมของตนอยู่ได้หรือไม่ ด้วยมูลเหตุจาการที่ส่วนใหญ่คิดว่าที่ตนเองต้องมาใช้ชีวิตอยู่ในเรือนจำในขณะนี้นั้น มีการคุกคามหรือมีการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมจากเจ้าหน้าที่รัฐส่วนหนึ่งมากก่อน ตลอดจนบางส่วนเคยคิดว่าถูกหลอกจากเจ้าหน้าที่รัฐให้รับสารภาพ หรือถูกหลอกให้เข้าร่วมโครงการพาคนกลับบ้าน แล้วถูกจับกุมดำเนินคดีในภายหลัง จนแพ้คดีกลายเป็นผู้ต้องขังในเรือนจำ ซึ่งรวมทั้งสมาชิกในสมาชิกครอบครัวของผู้ต้องขัง ที่ยังคงรู้สึกไม่ปลอดภัยในการดำรงชีวิตในท้องถิ่นเดิมของตน ด้วยหวาดระแวงจากการสืบทอดความคิดต่อๆ กัน และคิดไปเองว่า อาจถูกเจ้าหน้าที่รัฐเพ่งเล็ง ตรวจสอบพฤติกรรมเป็นพิเศษ จนถึงขั้นคิดไปว่าอาจถูกยัดเยียดข้อหาความมั่นคง หากเกิดเหตุร้ายในพื้นที่ในอนาคตได้ เหล่านี้คือต้นตอของความเห็นต่างจากรัฐ อันเป็นเงื่อนไขสำคัญที่ล่อแหลมต่อการขยายแนวคิดแปลกแยกจากขบวนการแบ่งแยกดินแดน ให้เกิดแนวร่วมขบวนการฯ ได้โดยง่าย
กระบวนการส่งต่อ ถ่ายทอดแนวคิดเห็นต่างเพื่อแสวงหาแนวร่วมขบวนการแบ่งแยกดินแดนในเรือนจำนั้น แม้ว่ายังไม่มีการดำเนินการเพื่อมุ่งไปสู่การขยายแนวร่วมขบวนการแบ่งแยกดินแดนในลักษณะดังกล่าวโดยตรง หากหน่วยงานภาครัฐ จะต้องตระหนักมากขึ้นและให้ความสนใจในการขยายผล ส่งต่อแนวคิดแปลกแยกแตกต่างจากรัฐ โดยกลุ่มคนที่อยู่ร่วมกันในเรือนจำโดยการดำเนินการในรูปแบบอื่น บนพื้นฐานของการไม่ได้รับความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรมของรัฐ ซึ่งนั่น จะเป็นมูลเหตุสำคัญในการขยายความคิดคับข้องใจ ส่งต่อความเห็นต่างออกห่างจากรัฐ และมีแนวโน้มในการปลีกตัวออกห่างจากรัฐมากขึ้น ทั้งตัวผู้ต้องขังเอง ตลอดจนสมาชิกในครอบครัว และมิตรสหายในพื้นที่ ซึ่งจะเป็นกลุ่มเป้าหมายที่ยังเป็นช่องว่างที่รัฐละเลย หากแต่ล่อแหลมต่อการปลุกระดม ชี้นำ ขยายความคิดให้เห็นต่างออกห่างจากรัฐ และมีโอกาสเข้าเป็นแนวร่วมอย่างใดอย่างหนึ่งในขบวนการแบ่งแยกดินแดน 3 จชต. ได้ในที่สุด