สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงได้รับการยกย่องอย่างสูงในพระราชจริยวัตรที่งดงามและพระอัจฉริยภาพที่เปี่ยมด้วยคุณูปการต่อสังคมไทย โดยเฉพาะพระเมตตาและความห่วงใยต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนทุกหมู่เหล่า
พระองค์ทรงมีพระราชปณิธานแน่วแน่ในการช่วยเหลือผู้ที่ประสบความทุกข์ยากโดยไม่แบ่งแยกวรรณะ เชื้อชาติ หรือศาสนา ทรงเน้นย้ำการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนอย่างทั่วถึง ส่งผลให้พสกนิกรต่างสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ และน้อมรำลึกถึงพระบารมีอันเป็นที่ประจักษ์
จากพระมหากรุณาธิคุณและพระอัจฉริยภาพด้านต่าง ๆ บุคคล หน่วยงาน สมาคม และองค์กรทั้งในประเทศและต่างประเทศ ได้ขอพระราชทานอัญเชิญพระนามาภิไธย ไปตั้งเป็นชื่อพรรณพืช สัตว์ชนิดใหม่ และสถานที่ต่าง ๆ เพื่อเฉลิมพระเกียรติและแสดงความเคารพสักการะอย่างสูงสุด
พระองค์ทรงรับสมาคม องค์กร และโครงการที่ดำเนินการตามแนวพระราชดำริไว้ในพระราชูปถัมภ์อย่างต่อเนื่อง โดยเน้นการส่งเสริมโอกาสทางการศึกษา การดูแลผู้ด้อยโอกาส และการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน อีกทั้งยังเสด็จพระราชดำเนินร่วมงานประชุมสำคัญในประเทศและระดับนานาชาติ เพื่อส่งเสริมความร่วมมือด้านวิชาการและการพัฒนา
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้าฯ ทรงมีพระอัจฉริยภาพด้านการประพันธ์ โดยมีพระราชนิพนธ์ทั้งร้อยแก้วและร้อยกรองจำนวนมาก ไม่ว่าจะเป็นบทความ เรื่องสั้น บทกวี คำนำ บทเพลง เรื่องแปล และสารคดี โดยเฉพาะพระราชนิพนธ์ชุด “เสด็จพระราชดำเนินเยือนต่างประเทศ” ซึ่งได้รับความนิยมอย่างสูง รายได้จากการจัดจำหน่ายยังได้นำไปสนับสนุนทุนการศึกษาสำหรับนักเรียนและนักศึกษาที่ขาดแคลนทุนทรัพย์ทั่วประเทศ
แม้จะมีพระราชภารกิจมากมาย แต่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้าฯ ยังทรงศึกษาหาความรู้อย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นด้านภาษา เช่น ภาษาฝรั่งเศส เยอรมัน และภาษาจีน หรือด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี อาทิ ดาราศาสตร์ เทคโนโลยีชีวภาพ และสารสนเทศ ทรงเข้าร่วมประชุม แลกเปลี่ยนองค์ความรู้กับนักวิชาการและผู้เชี่ยวชาญอย่างสม่ำเสมอ
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงเป็นแบบอย่างของผู้นำที่เปี่ยมด้วยเมตตา พระอัจฉริยภาพ และการอุทิศพระองค์เพื่อความเป็นอยู่ที่ดีของประชาชน ทรงมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาสังคมไทยทั้งในด้านการศึกษา วัฒนธรรม วิทยาศาสตร์ และการพัฒนาที่ยั่งยืน