อาหารการกิน

รศ.ดร.สุขุม เฉลยทรัพย์

ที่ปรึกษาอธิการบดีมหาวิทยาลัยสวนดุสิต

จะว่าไปแล้ว “อาหาร” นั้นเป็นมากกว่าสิ่งที่คนเรากินเข้าไปเพื่อดำรงชีวิต เพราะอาหารเป็นสะพานที่เชื่อมโยงวัฒนธรรม ประเพณี ความรู้สึก ความทรงจำ และความสัมพันธ์ระหว่างผู้คน ไม่ว่าจะเป็นนักชิมชื่อดังหรือแค่คนที่รักการกิน เพราะอาหารสามารถสื่อสารโดยไม่ต้องใช้คำพูด อาหารเป็นภาษาสากลที่ทุกคนเข้าใจและเข้าถึงได้เสมอ และอาหารเป็นสิ่งที่หลอมรวมความแตกต่างให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน มิติของอาหารการกินจึงมีความหลากหลายเป็นของจริงแทร่ (แท้) !!!

อาหารที่มากกว่าความอิ่ม เมื่อลองย้อนนึกถึงช่วงเวลาสำคัญของชีวิต หลายครั้งที่ความรู้สึกดี ๆ และความทรงจำดี ๆ เชื่อมโยงกับอาหารการกิน ไม่ว่าจะเป็นอาหารค่ำวันคริสต์มาส มื้ออาหารในช่วงเทศกาลสงกรานต์ หรือแม้แต่มื้อกลางวันที่เรียบง่ายก็ทำให้รู้สึกอบอุ่นได้ เพราะอาหารไม่ได้เป็นเพียงสิ่งที่กินเข้าร่างกายให้รู้สึกอิ่มท้อง แต่อาหารมีพลังการสร้างสายสัมพันธ์และกระตุ้นอารมณ์ความรู้สึก และที่สำคัญวิธีกินอาหารก็เป็นศิลปะที่แตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น ซึ่งต้องมีการเรียนรู้วิธีกินเพื่อบ่งบอกถึงการเป็นผู้ที่มีรสนิยมการกินที่ดี

อาหารกับวัฒนธรรม อาหารแต่ละจานมีรากฐานจากวัฒนธรรม ประเพณี และสิ่งแวดล้อมของแต่ละพื้นที่ เช่น กลิ่นเครื่องเทศในแกงอินเดีย รสกลมกล่อมของราเม็งญี่ปุ่น และความจัดจ้านของกะเพราไทย ไม่ใช่เพียงการทำตามสูตร แต่เป็นการแสดงตัวตนและแบ่งปันสิ่งที่รัก อาหารทุกจานมีเรื่องราว ไม่ว่าจะเป็นสูตรดั้งเดิมหรือเมนูใหม่ที่ได้รับแรงบันดาลใจจากอดีต การทำอาหารจึงเป็นการถ่ายทอดมรดกวัฒนธรรม อาหารการกินในแต่ละเทศกาลทั่วโลก เช่น วันขอบคุณพระเจ้า ตรุษจีน และดิวาลี แสดงให้เห็นว่าอาหารเป็นศูนย์กลางของการเฉลิมฉลองและการเรียนรู้วัฒนธรรม อาหารแต่ละชาติยังสะท้อนเอกลักษณ์ของตนเอง เช่น อาหารญี่ปุ่นที่เรียบง่าย อาหารไทยที่จัดจ้าน และอาหารเม็กซิกันที่เต็มไปด้วยสีสัน นอกจากนี้ อาหารยังมีบทบาทสำคัญในพิธีกรรม เช่น เกี๊ยวจีนที่กินเพื่อความโชคดีในตรุษจีน หรือข้าวแช่ไทยที่กินแล้วช่วยคลายร้อน แสดงถึงความผูกพันและสัญลักษณ์ของประเพณี

อาหารจากอดีตสู่ปัจจุบัน ในอดีตอาหารของแต่ละท้องถิ่นถูกกำหนดโดยสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรที่มีอยู่ แต่เมื่อโลกเปิดกว้างมากขึ้น การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมและเทคโนโลยีทำให้อาหารมีความหลากหลายมากขึ้น เช่น Nano Food, 3D Printing Food, Cultured Meat, Plant Based Meat  หรือแหล่งอาหารใหม่พวกสาหร่าย แมลง ยีสต์ และทุกวันนี้คนทั่วโลกไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนก็สามารถชิมซูชิจากญี่ปุ่น ทาโก้จากเม็กซิโก หรือครัวซองต์จากฝรั่งเศสได้โดยไม่ต้องเดินทางไปถึงประเทศต้นกำเนิด อย่างไรก็ตามการเปลี่ยนแปลงนี้ก็นำมาซึ่งความท้าทายใหม่ เช่น การผลิตอาหารที่ยั่งยืน ความมั่นคงทางอาหาร ความปลอดภัยทางอาหาร การรักษามรดกทางวัฒนธรรม การให้ความสำคัญกับแหล่งที่มาของอาหาร การสนับสนุนเกษตรกรท้องถิ่น และการเคารพรากเหง้าของอาหารแต่ละประเภทเพื่อให้วัฒนธรรมอาหารสามารถดำรงอยู่ต่อไปในอนาคต เพราะข้อมูลจาก Forbes นิตยสารธุรกิจการเงินชั้นนำในสหรัฐอเมริกา ระบุว่าตลาดอาหารแห่งอนาคตจะมีอัตราการเติบโตสูงกว่าตลาดอาหารทั่วไปอย่างมาก ซึ่งคาดว่าในปี 2568 จะมีมูลค่าถึง 3.1 แสนล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 51 เมื่อเทียบกับปี 2563

อาหารกับการสร้างชุมชน ตลาดอาหารริมทาง อาหารข้างถนน อาหารรถเข็น/แผงลอย และร้านอาหารท้องถิ่นเป็นจุดเชื่อมโยงผู้คนในชุมชน การนั่งรับประทานอาหารที่ร้านอาหารเล็กๆ หรือเดินเลือกซื้อของในตลาดสด นอกจากจะเป็นกิจกรรมทางเศรษฐกิจของชุมชนแล้ว ยังเป็นการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมและสร้างความสัมพันธ์ระหว่างผู้คน ในหลายเมืองทั่วโลกโครงการสวนชุมชนเป็นที่นิยมขึ้นมาก พื้นที่สวนนี้เปิดโอกาสให้ผู้คนปลูกผักและผลไม้ด้วยตนเอง ทำให้ได้อาหารสดใหม่และสร้างความผูกพันกับเพื่อนบ้านและส่งเสริมวิถีชีวิตที่ยั่งยืน

อาหารกับสุขภาพที่ดี การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพไม่ใช่แค่กระแสหรือทางเลือกในการใช้ชีวิตที่ผ่านไปอย่างรวดเร็ว แต่เป็นรากฐานของชีวิตที่ยืนยาว มีชีวิตชีวา และสมบูรณ์ อาหารที่คนเรากินส่งผลต่อทุกแง่มุมของความเป็นอยู่ที่ดี ตั้งแต่สุขภาพกายไปจนถึงความแจ่มใสทางใจ การรับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการจะให้พลังงานในการทำงาน ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน และลดความเสี่ยงของโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ เบาหวาน และมะเร็งบางชนิด นอกจากนี้ การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพยังช่วยเพิ่มความเป็นอยู่ที่ดีทางจิตใจด้วยการปรับปรุงอารมณ์และการทำงานของสมอง มีการศึกษามากมายแสดงให้เห็นว่าการรับประทานอาหารที่มีผลไม้ ผัก ธัญพืชไม่ขัดสี และโปรตีนไม่ติดมันสามารถลดความเสี่ยงของโรคเรื้อรังได้

แม้ว่าอาหารจะเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา แต่หัวใจสำคัญของอาหารการกินยังคงเดิมไม่เปลี่ยน คือการสร้างความสุข การเชื่อมโยงผู้คน การสร้างความรู้สึกหรือความทรงจำที่ดีและยาวนาน ไม่ว่าคนเราจะอยู่ที่ไหน ๆ อาหารยังคงเป็นภาษาสากลที่ทำให้ทุกคนเข้าใจ และเป็นสิ่งที่ทำให้ชีวิตของคนเราสมบูรณ์ยิ่งขึ้น สมแล้วกับคำพูดที่ว่า “อาหารเยียวยาทุกสิ่ง” จริง ๆ ครับ...