การขยับตัวครั้งสำคัญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในการปรับโครงสร้างการผลิตสินค้าเกษตรยุทธศาสตร์อย่าง "ข้าว" และ "ยางพารา" กำลังกลายเป็นหมุดหมายสำคัญที่สะท้อนถึงการปรับตัวของภาคเกษตรกรรมไทยให้เท่าทันโลก โดยมุ่งเน้นไปที่การแก้ปัญหาเชิงโครงสร้างที่เรื้อรัง ทั้งเรื่องต้นทุนการผลิตที่สูงกว่าคู่แข่ง ปัญหาราคาผลผลิตตกต่ำ และความไม่สอดคล้องระหว่างอุปสงค์และอุปทาน
ซึ่งการวิเคราะห์ลึกลงไปในรายละเอียดพบว่า หัวใจหลักของการปฏิรูปครั้งนี้คือการนำ "ตลาดนำการผลิต" มาใช้จริงอย่างเป็นรูปธรรม เพื่อสร้างความยั่งยืนให้กับรายได้เกษตรกรในระยะยาว
ในส่วนของอุตสาหกรรมข้าว การปรับเปลี่ยนทิศทางของ "ข้าวขาวเพื่อการส่งออก" ถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญ เนื่องจากที่ผ่านมาไทยต้องเผชิญกับการแข่งขันด้านราคาที่รุนแรงจากประเทศเพื่อนบ้าน การเร่งส่งเสริมให้เกษตรกรลดต้นทุนควบคู่ไปกับการพัฒนาสายพันธุ์ข้าวใหม่ๆ จึงไม่ใช่เพียงแค่การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต แต่คือการยกระดับความสามารถในการแข่งขันในระดับสากล ขณะเดียวกัน การขยายการรับรองพื้นที่ปลูก "ข้าวหอมมะลิ" นอกเหนือจาก 23 จังหวัดเดิม ถือเป็นความเคลื่อนไหวที่กล้าหาญและเท่าทันสถานการณ์ เพราะเป็นการยอมรับในศักยภาพของพื้นที่เกษตรกรรมใหม่ๆ ที่สามารถผลิตข้าวคุณภาพสูงได้มาตรฐาน ซึ่งจะช่วยลดข้อจำกัดด้านการผูกขาดพื้นที่และเปิดโอกาสให้เกษตรกรจำนวนมากเข้าถึงส่วนแบ่งการตลาดระดับพรีเมียมได้มากขึ้น
สำหรับกลยุทธ์การบริหารจัดการ "ยางพารา" ทิศทางใหม่เน้นไปที่การสร้าง "อุปสงค์ภายในประเทศ" ผ่านนวัตกรรมและการแปรรูปขั้นสูงแทนการพึ่งพาการส่งออกวัตถุดิบเพียงอย่างเดียว ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือการนำยางพารามาผลิตเป็นท่อส่งน้ำเพื่อใช้ในระบบการเกษตร ซึ่งนับเป็นการยิงปืนนัดเดียวได้นกสองตัว ทั้งการสร้างตลาดรองรับผลผลิตยางพาราธรรมชาติที่แน่นอน และการนำนวัตกรรมกลับมาพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางการเกษตรเอง แนวทางนี้ไม่เพียงแต่ช่วยเพิ่มมูลค่าเพิ่ม (Value Added) ให้กับยางพารา แต่ยังเป็นการสร้างระบบนิเวศทางเศรษฐกิจหมุนเวียนที่ลดการพึ่งพากลไกราคาจากตลาดโลกที่ผันผวน
อย่างไรก็ตาม ความสำเร็จของการปรับโครงสร้างทั้งหมดนี้จะเกิดขึ้นไม่ได้เลยหากขาดการปฏิรูประบบบริการภาคการเกษตร (Agricultural Service Transformation) ซึ่งกระทรวงเกษตรฯ กำลังเร่งทลายกำแพงที่เป็นอุปสรรคต่อเกษตรกร ไม่ว่าจะเป็นเรื่องข้อจำกัดด้านวัยของผู้สูงอายุในภาคเกษตร ต้นทุนการเข้าถึงเทคโนโลยี และข้อจำกัดทางภูมิศาสตร์ การมุ่งสำรวจความต้องการที่แท้จริง (Pain Points) เพื่อนำมาออกแบบการบริการให้เข้าถึงง่ายและตรงจุด จึงเป็นจิ๊กซอว์ตัวสุดท้ายที่จะเชื่อมโยงนโยบายระดับบนลงสู่การปฏิบัติจริงในระดับพื้นที่
ฉะนั้น การขับเคลื่อนครั้งนี้คือ การปรับเข็มทิศภาคเกษตรไทย จากการผลิตเชิงปริมาณไปสู่การผลิตเชิงคุณภาพและนวัตกรรม ซึ่งเป็นทางออกเดียวที่จะทำให้เกษตรกรไทยอยู่รอดและเติบโตได้ท่ามกลางความท้าทายของเศรษฐกิจโลกในปัจจุบัน