5 มกราคม 2562 10:30 น. สยามรัฐออนไลน์ วาไรตี้-โซเชียล
Michael Smith เรียบเรียง คึกฤทธิ์ ปราโมช แปล เหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายออกเดินทางจากเมือง ดรูลัง ในวันที่ 19 แห่งเดือนออคโตตเบรอ และแวะรับพระราชทานทานอาหารมื้อกลางวันที่ ซาเบรท์ ในบ้านหลังเดียวซึ่งเป็นสถานีเปลี่ยนม้าของที่นั่น และดูเหมือนจะมีแต่ม้าเท่านั้น แต่ถึงกระนั้นอาหารก็ยังเอร็ดอร่อยเหมือนกับที่กรุงปารีส ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายเดินทางต่อไปยังเมือง อาราส์ ซึ่งอยู่ในความยึดครองของฝรั่งเศสมาเป็นเวลาสี่สิบหกปีแล้ว เมื่อข้าพระพุทธเจ้าเดินทางไปถึงก็เป็นเวลาบ่ายมากแล้ว มีกองทหารราบและบุคคลสำคัญของเมืองมาตั้งแถวรับเหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายเข้าไปในตัวเมือง ท่ามกลางเสียงปืนใหญ่ยิงสลุต และมีกองร้อยเทศาภิบาล ได้มาดูขบวนของข้าพระพุทธเจ้าขณะที่มีเสียงระฆังดังไปทั่ว ตลอดทางที่มามีชาวเมืองเดินไปมาอย่างหนาแน่น ข้าพระพุทธเจ้าจึงถามขึ้นเมื่อถึงที่พักว่า เมืองนี้มีกี่หลังคาเรือนและมีประชากรมากน้อยเท่าใด พร้อมกับได้ขอแผนผังของเมืองไว้ ท่านบาทหลวงเจ้าคณะของพระเจซูอิทได้มาเยี่ยมเยียนเพื่อขอบพระคุณที่บาทหลวงในคณะของท่านนั้นได้รับการต้อนรับเป็นอย่างดีในประเทศสยามของใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ข้าราชการฝ่ายปกครองหลายท่านได้มาเยี่ยมต่อจากท่านบาทหลวง และท่านผู้ว่าราชการแห่งแคว้น อาตัวส์ ได้กล่าวต้อนรับอย่างยืดยาวและน่าเบื่อหน่าย โดยกล่าวถึงเกาะโซโลมอน ประเทศอียิปต์และเอธิโอเปีย โดยที่ท่านคงจะคิดว่า ประเทศเหล่านี้เป็นประเทศที่อยู่ไกล คงจะมีส่วนคล้ายประเทศสยามของใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท บางครั้งข้าพระพุทธเจ้าไม่อาจติดตามได้ว่า ท่านกล่าวอะไรบ้าง เพราะท่านพูดเป็นภาษาละติน ซึ่งเป็นภาษาที่ใช้ในพิธีทางศาสนา เช่นเดียวกับภาษาบาลีในประเทศของใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ข้าพระพุทธเจ้าจึงตอบรับไปอย่างสั้น ๆ ท่าน เคานต์แห่งวิลเนอว์ สมุหเทศาภิบาล ได้เอ่ยถามถึงคำสั่งประจำวันของวันนั้น ข้าพระพุทธเจ้าได้ตอบไปว่า “ใครโจมตีพวกเราจะต้องแพ้” การตั้งคำสั่งเหล่านี้ต้องมีการตระเตรียมการบ้าง และผู้ที่เป็นคิดคำสั่งขึ้นก็จะต้องมีความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของแต่ละที่บ้างพอสมควร ค่ำนั้น ภรรยาของบุคคลสำคัญหลายคนในเมืองได้มีโอกาสมาร่วมรับพระราชทานอาหารมื้อค่ำกับเหล่าข้าพระพุทธเจ้า และก็เหมือนทุก ๆ ครั้งที่ข้าพระพุทธเจ้าจะต้องเป็นผู้เลือกขนมที่มีความอร่อยเป็นพิเศษให้แก่บรรดาแขกที่มา วันรุ่งขึ้น ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายยังมิได้เดินทางต่อไป แต่ต้องอยู่ต้อนรับบรรดาแขกผู้มีเกียรติทั้งหลายก่อน ซึ่งข้าพระพุทธเจ้าจะอนุญาตให้เฉพาะแต่สุภาพสตรีเท่านั้น ที่จะเข้ามาชมข้าพระพุทธเจ้ารับพระราชทานอาหาร เวลาบ่ายสองโมงท่านเคาน์แห่งวิลเนอว์ได้พาเหล่าข้าพระพุทธเจ้าขึ้นรถไปชมป้อมปราการของเมือง เมื่อไปถึงได้มีการยิงสลุตต้อนรับ และมีการแสดงสวนสนามให้ชม หลังจากนั้นเขาก็นำอาหารว่างและเหล้าหลายชนิดมาเลี้ยงเหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ท่ามกลางสุภาพสตรีที่มีเกียรติหลายท่าน เมื่อได้ไปชมคลังอาวุธ ข้าพระพุทธเจ้าจึงได้เอ่ยปากขอแผนผังของคลังอาวุธนั้น ซึ่งเขาก็ให้มาโดยดี ยังเหลือสถานที่อีกหลายแห่ง ที่เหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายยังไม่ได้ไปชม เพราะฉะนั้นหลังจากที่รับพระราชทานอาหารแล้ว ข้าพระพุทธเจ้าจึงต้องรีบออกเดินทางไปชมวิหารใหญ่ของเมือง ท่ามกลางเสียงปืนยิงสลุต ที่นั่นมีประชาชนจำนวนมากมายืนรอรับเหล่าข้าพระพุทธเจ้าที่ประตูทางเข้า เมื่อเข้าไปภายใน ท่านมรรคนายกของวัด นาย เลอ เฟว์เรอ ได้กล่าวต้อนรับอย่างยืดเยื้อ ส่วนใหญ่เป็นเรื่องเกี่ยวกับศาสนา ซึ่งข้าพระพุทธเจ้ามาทราบด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมเมื่อเขามาแปลให้ฟังภายหลัง ซึ่งข้าพระพุทธเจ้าได้ตอบไปอย่างรวบรัด เพราะข้าพระพุทธเจ้าเห็นว่าเป็นการถือดีเกินไป และจะเห็นด้วยกับพวกเขาเฉพาะตอนกล่าวสรรเสริญพระบารมีของพระเจ้ากรุงฝรั่งเศสเท่านั้น ส่วนเรื่องที่จะเปลี่ยนศาสนาของชาวสยาม ทางประเทศสยามของใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาทยังมีบาทหลวงที่พร้อมจะให้คำแนะนำเรื่องนี้อยู่แล้ว ข้าพระพุทธเจ้ากล่าวขอบพระคุณคณะบาทหลวง ณ ที่นั้น และเดินชมตัวโบสถ์ ทั้งภายในและภายนอก ขณะที่ได้ฟังเสียงออร์แกนบรรเลงดนตรี ข้าพระพุทธเจ้าได้ชมที่บรรจุพระศพของท่าน เคาน์แห่งคอนติ ผู้เป็นนายพลที่ใหญ่ยิ่ง และเป็นพระเชษฐาของ เจ้าหญิงแห่งคอนติ ข้าพเจ้าได้เคยเข้าเฝ้าเจ้าหญิงที่สง่างามพระองค์นี้ จึงได้คุกเข่าลงและเช็ดน้ำตาข้าง ๆ ที่บรรจุพระศพเพ่อเป็นการไว้อาลัย จากนั้นข้าระพุทธเจ้าทั้งหลายได้ไปชมคลังสินค้าในตัวเมืองและ วัดแซงวาสต์ ที่วัดนั้นเขาพยายามที่จะเล่าให้ข้าพระพุทธเจ้าฟังถึงประวัติศาสตร์อันสับสนของกลุ่มประเทศที่อยู่ในที่ลุ่มใกล้ทะเลเหนือ ท่านเจ้าอาวาสได้นำข้าพระพุทธเจ้าไปชมจนทั่ววัด และย้อนกลับเข้าไปในโบสถ์อีกครั้ง ก่อนที่จะนำข้าพระพุทธเจ้ามาขึ้นรถ ต่อมาเหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้ไปชมการแสดงดนตรี ซึ่งจัดโดยภรรยาของท่านประธานสภาจังหวัด คุณหญิงเพรฟองเตน ละสุภาพสตรีอื่นๆ การแสดงนี้มีคนไปชมมาก เพราะเป็นการแสดงดนตรีชุดเดียวกับที่เล่นถวายพระเจ้ากรุงฝรั่งเศส เมื่อครั้งที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมเสด็จเยี่ยมท่าน มารกีสแห่งเซนเยอเลย์ ที่โซส์ พันตรี บิสเสทซ์ ผู้บังคับการของกองทหารรักษาการณ์นำแผนผังที่ข้าพระพุทธเจ้าขอไว้ก่อนกน้านี้มามอบให้ ท่านผู้นี้มีผิวคล้ำ ผมดำ และหนวดเคราบาง ดูมีลักษณะละม้ายคล้ายคนไทย ข้าพระพุทธเจ้าจึงได้เรียนถามท่านว่า ท่านเป็นคนที่มีพื้นเพเดิมจากที่ใด ท่านก็ได้ตอบว่า ถ้าท่านมิได้เกิดมาเป็นคนฝรั่งเศสแล้ว ท่านอยากจะเกิดเป็นชาวสยาม เป็นคำตอบที่จับใจดีตามแบบที่ชาวฝรั่งเศสเขามักจะพูดกัน ค่ำนั้นมีสุภาพสตรีหลายท่านมาชมข้าพระพุทธเจ้ารับพระราชทานอาหารมื้อค่ำอีก ลุวันที่ 21 แห่งเดือนออกโตเบรอ ที่เรียกกันตามแบบฝรั่ง ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายก็ออกเดินทางจากเมือง อาราส์ เมื่อเวลาแปดโมงเช้า ท่ามกลางเสียงปืนยิงสลุตและเสียงระฆัง เพื่อไปรับพระราชทานอาหารที่ เมืองเอสซ์ และค้างคืนที่เบตูน เมืองนี้มีป้อมปราการล้อมรอบ อยู่ในแคว้นอาร์ตัวส์ และเป็นเมืองที่ตกเป็นของฝรั่งเศสโดยการทำสัญญาทางการเมืองระหว่างกันมาได้กว่าสามสิบปีแล้ว กองพันทหารม้าแห่งซารตร์ ได้มาเข้าแถวให้ข้าพระพุทธเจ้าตรวจพล และสวนสนามให้ชม ทหารของกองพันนี้ต่งตัวดีเป็นพิเศษทั้งนายทหารและพลทหาร ต่อจากนั้นข้าพระพุทธเจ้าได้เดินขึ้นไปชมป้อมปราการและเชิงเทินของเมือง ก่อนที่จะกลับไปพักผ่อนที่ปราสาท ข้าพระพุทธเจ้าได้เชิญท่านผู้บังคับกองพัน คือพันโท เตอเรน และผู้บังคับกองร้อยรักษาการณ์มาร่วมรับพระราชทานอาหารค่ำ ท่ามกลางวงดนตรี ซึ่งมีเสียงซอที่ไพเราะมาก มีสุภาพสตรีหลายท่านมาชมข้าพระพุทธเจ้ารับพระราชทานอาหารมื้อนั้น แต่ละคนดูมีความงามไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน ขอพระราชทานพระมหากรุณาธิคุณเป็นที่พึ่ง ไม่ควรจะกราบบังคมทูลพระกรุณา ที่ข้าพระพุทธเจ้าเห็นสตรีเหล่านั้นงามไปหมด คงจะเป็นเพราะพวกข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้เหินห่างบ้านมานานเป็นเวลาสิบเดือนแล้ว และ ณ โอกาสนี้ ข้าพระพุทธเจ้าได้นำผลไม้และของหวานมาให้บรรดาสุภาพสตรีที่นั่น รับพระราชทานพร้อมด้วยคำสรรเสริญเยินยอ วันต่อมาเหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้รับพระราชทานอาหารกลางวันที่ เบตูน แล้วจึงออกเดินทางต่อไป ท่ามกลางเสียงปืนใหญ่ยิงสลุต เพื่อจะไปพักแรมที่ เมืองแอร์ ซึ่งเป็นเมืองที่พระเจ้ากรุงฝรั่งเศสยึดมาได้เมื่อสิบปีก่อนหน้านี้ ณ ที่นั้นได้มีการตั้งขบวน และยิงสลุตต้อนรับเหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลาย พร้อมทั้งผู้นำของขวัญมาให้อย่างมากมาย ในวันที่ 23 ของเดือนเดียวกัน ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้ไปชมป้อม แซงฟรังซัว และประตูน้ำกับเครื่องจักรสำหรับปล่อยน้ำเข้ามาป้องกันเมืองจากข้าศึกศัตรู ข้าพระพุทธเจ้าได้เห็นตึกสร้างใหม่หลายหลังในจตุรัสกลางเมือง จึงปรารภว่า “ดูเหมือนพระเจ้ากรุงฝรั่งเศสจะทรงมีพระราชประสงค์ที่จะสร้างจตุรัสใหม่ให้มากเท่ากับชัยชนะของพระองค์” ที่นี่ได้มีสุภาพสตรีมากมายหลายท่านมาชมข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายรับพระราชทานอาหารทุกมื้ออย่างเช่นเคย หลังจากที่รับพระราชทานอาหารมื้อกลางวันที่เมืองแอร์แล้ว เหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายก็ออกเกินทางอีกครั้งในวันที่ ๒๔ ของเดือนอ๊อกโตเบรอ ท่ามกลางเสียงปืนยิงสลุต เพื่อเดินทางไปยังเมือง แซงโอแบร ซึ่ง เมอซิเออร์ สมเด็จพระราชอนุชาของพระเจ้ากรุงฝรั่งเศส ทรงตีได้มาเมื่อสิบเอ็ดปีก่อน ที่นั่นมีการตั้งแถวทหารและยิงสลุตต้อนรับเหล่าข้าพระพุทธเจ้า ก่อนที่จะนำไปพำนักที่ศาลากลางของเมือง ซึ่งได้รับการตกแต่งเป็นอย่างดี ในโอกาสนี้ มีผู้คนมาเยี่ยมคารวะและนำของขวัญมามอบให้ จนกระทั่งได้เวลา เขาจึงนำเหล่าข้าพระพุทธเจ้าไปชมริ้วขบวนของบรรดาทหารม้าและทหารราบ คำสั่งประจำวันที่ข้าพระพุทธเจ้าได้ออกให้วันนั้นคือ “ด้วยการกระทำเท่านั้นถึงจะแสดงเลือดแท้ให้ปรากฏ” อันหมายถึงการรบพุ่งที่ คาสเซ็ล ซึ่งสมเด็จพระราชอนุชาที่ข้าพรพุทธเจ้ามีความเคารพเป็นอันมาก ทรงมีชัยชนะและสามารถยึดเมืองแซงต์โอแบรได้ คืนนั้นทางเมืองได้ส่งวงดนตรีมาบรรเลงให้ฟังในขณะที่ข้าพระพุทะเจ้าทั้งหลายรับพระราชทานอาหารมื้อค่ำ และมีสุภาพสตรีหลายท่านมาร่วมสนุกด้วย เมื่อเสร็จแล้ว ข้าพระพุทธเจ้าได้รับเชิญให้ไปในงานรื่นเริง ซึ่งจัดให้มีขึ้นในตัวเมือง ตอนเช้าของวันต่อมา คือวันที่ 23 แห่งเดือนอ๊อกโตเบรอ ท่านสังฆนายกแห่ง แซงต์โอแบร ได้มาเยี่ยมข้าพระพุทธเจ้าพร้อมด้วยท่านสังฆนายกแห่ง อีเปรส์ ซึ่ง เป็นสถานที่หนึ่งที่ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายจะต้องไปเยี่ยมชม มีบุคคลสำคัญอื่น ๆ อีกหลายท่านที่มาเยี่ยมข้าพระพุทธเจ้าในวันนั้น เมื่อมีคนมาถามข้าพระพุทธเจ้าว่า มีความประสงค์จะไปชมวัดใหญ่ที่กล่าวมานี้หรือไม่ ข้าพระพุทธเจ้าได้ถามต่อไปว่า ท่านสังฆนายกจะอยู่ที่นั่นหรือไม่ ท่านตอรฟ ได้ตอบว่า ท่านจะอยู่แน่นอน และทางวัดก็รอคอยเหล่าข้าพระพุทธเจ้าอยู่ ข้าพระพุทธเจ้าจึงตอบว่า ถ้าเป็นเช่นนั้นจริง ข้าพระพุทะเจ้าก็มีความยินดีอย่างยิ่งที่จะไป และถ้าท่านสังฆนายกอยู่ที่วัด ก็จะทำให้วัดนั้นร่มรื่นงดงามน่าไปเยี่ยมชมยิ่งนัก ดังนั้นข้าพระพุทธเจ้าจึงได้ไปเยี่ยมนมัสการท่านสังฆนายก และบาทหลวงอื่น ๆ ที่วัดดังกล่าว ต่อจากนั้น ข้าพระพุทธเจ้าได้ไปเยี่ยมวัดที่ใหญ่มากวัดหนึ่งชื่อ แซง เบอร์แดง ความกว้างใหญ่ของอาณาบริเวณวัด ทำให้ข้าพระพุทธเจ้าประหลาดใจมาก ในวันเดียวกันนั้น ข้าพระพุทธเจ้าทังหลายได้ไปชมจตุรัสและคลังแสงของเมือง ที่มีคนทำงานอยู่พลุกพล่านไปหมด หลังจากนั้น นายรูซ์เซท ราชองครักษ์ ได้เชิญข้าพระพุทธเจ้ารับพระราชทานอาหารมื้อกลางวัน โดยมีสุภาพสตรีหลายท่านอยู่ด้วย จากนั้นเหล่าข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้รับเลี้ยงอาหารจากกลุ่มบาทหลวงเจซูอิท ในขณะที่มีนักดนตรีหลายคนบรรเลงดนตรีอยู่ และในค่ำนั้นก็มีแขกมากมายมาชมข้าพระพุทธเจ้ารับพระราชทานอาหารมื้อค่ำตามธรรมเนียมอีกเช่นกัน * อ่านย้อนหลังได้ที่ ….. ตอนที่ 18- https://siamrath.co.th/n/58968 ตอนที่17- https://siamrath.co.th/n/57991 ตอนที่16- https://siamrath.co.th/n/56708 ตอนที่ 15- https://siamrath.co.th/n/56124 ตอนที่ 14- https://siamrath.co.th/n/54925 ตอนที่13- https://siamrath.co.th/n/53522 ตอนที่12- https://siamrath.co.th/n/52833 ตอนที่ 11- https://siamrath.co.th/n/52362 ตอนที่ 10- https://siamrath.co.th/n/51328 ตอนที่ 9- https://siamrath.co.th/n/50706 ตอนที่ 8- https://siamrath.co.th/n/49739 ตอนที่ 7- https://siamrath.co.th/n/48938 ตอนที่ 6- https://siamrath.co.th/n/48722 ตอนที่ 5- https://siamrath.co.th/n/48008 ตอนที่ 4- https://siamrath.co.th/n/47300 ตอนที่ 3- https://siamrath.co.th/n/46402 ตอนที่ 2- https://siamrath.co.th/n/45522 ตอนที่ 1- https://siamrath.co.th/n/44808