“สะพานปีกุน” จุดเช็คอินปีหมู !

ศุภลักษณ์ หัตถพนม [email protected] เลียบคลองคูเมืองเดิมใจกลางเกาะรัตนโกสินทร์ ไม่ไกลจากพระบรมมหาราชวัง น้อยคนนักที่จะทราบว่าเป็นที่ตั้งของโบราณสถานที่สำคัญของชาติถึงสองแห่ง ซึ่งล้วนแต่ที่เกี่ยวเนื่องกับ “นักษัตรกุน” หรือ “ปีหมู” * สะพานปีกุน * ย้อนกลับไปเมื่อพุทธศักราช 2454 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 5 ทรงบริจาคพระราชทรัพย์สร้าง “สะพานปีกุน” หรือที่เรียกกันว่า “สะพานหมู” เนื่องในวโรกาสพระชนมายุครบ 4 รอบ เมื่อปีพุทธศักราช 2454 เพื่อเป็นสะพานสำหรับคนเดินข้ามคลองคูเมืองเดิม บริเวณหน้าวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามและกระทรวงมหาดไทย แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร แม้ว่าสถาปัตยกรรมสะพานจะดูมีความเรียบง่าย ด้วยตัวสะพานสร้างเป็นคอนคอนกรีตเสริมเหล็ก ราวสะพานมีลักษณะเป็นท่อนเหล็กกลมทอดไปตามยาว คั่นด้วยเสาคอนกรีตเป็นระยะ ทว่ากลับมีลักษณะที่น่าสนใจซ่อนอยู่ โดยที่บริเวณเชิงสะพาน มีเสาคอนกรีตเซาะร่องทั้ง 2 ฝั่ง รวม 4 ต้น หมายถึงเทียนประทีปพระชันษา ที่หัวเสาสลักเป็นรูปถ้วยประดับช่อมาลา มีวงรูปไข่ 4 วงทุกเสา หมายถึง รอบปี (พระชนมายุครบ 4 รอบ) ส่วนเชิงสะพานสองฝั่งมีบันไดขึ้นลงเป็นรูปครึ่งวงกลม 6 ขั้น อย่างไรก็ตามเนื่องจากสะพานนี้เป็นสะพานเล็ก จึงไม่ได้รับพระราชทานชื่อ คนทั่วไปเรียกว่า “สะพานหมู” ด้วยมีรูปอนุสาวรีย์หมูอยู่บนฝั่งคลองด้านตะวันตกใกล้เชิงสะพาน * อนุสาวรีย์หมู * “อนุสาวรีย์หมู” หรือ “อนุสาวรีย์สหชาติ” (สหชาติ หมายถึง ผู้ที่เกิดปีเดียวกัน) ตั้งอยู่บริเวณคลองคูเมืองเดิมด้านตะวันตกฝั่งวัดราชบพิธใกล้เชิงสะพานปีกุน สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2456 ในวโรกาสที่ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 5 มีพระชนมายุครบ 50 พรรษา โดย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์, พระยาพิพัฒนโกษา และพระยาราชสงคราม ซึ่งเกิดปีเดียวกันกับพระองค์ ได้ร่วมกันสร้างขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ถวายสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ทรงออกแบบเป็นรูปหมูยืนอยู่บนเนินหิน หันหน้าไปทางทิศตะวันตก ด้านล่างเนินหินฝั่งขวามีศิลาจารึกเป็นหินชนวนสีเทา ขนาดกว้าง 80 ซม. สูง 58 ซม. จารึกข้อความถวายพระพรและชื่อผู้สร้างประดับไว้ ทั้งนี้กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนสะพานปีกุน เป็นโบราณสถานสำคัญของชาติ โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 92 ตอนที่ 61 วันที่ 18 มีนาคม พุทธศักราช 2518 อนึ่ง พันเอกหญิง สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระประสูติแต่สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าจอมมารดาเปี่ยม) เมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2407 เป็นพระเจ้าลูกเธอชั้นเล็ก โดยรับราชการสนองพระเดชพระคุณเป็นพระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยพระเชษภคินีอีก 2 พระองค์ ได้แก่ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี) และพระองค์เจ้าสว่างวัฒนา (สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า) เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสยุโรปนั้น พระองค์ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ทำให้พระองค์ทรงเป็นปฐมบรมราชินีนาถของประเทศไทย มีตำแหน่งเป็นสมเด็จพระอัครมเหสี ทรงเป็นสมเด็จพระบรมราชชนนีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากนี้ ยังทรงดำรงตำแหน่งเป็นองค์สภานายิกา สภากาชาดไทยพระองค์แรก สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี เสด็จสวรรคตวันจันทร์ที่ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2462 พระชนมายุ 55 พรรษา ณ พระตำหนักพระราชวังพญาไท .................................... หากใครมีโอกาสผ่านมาย่านเกาะรัตนโกสินทร์ อย่าลืมแวะมาเช็คอินกันที่ “สะพานปีกุน” เป็นที่ระลึกในปีหมูนี้ !!