ศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี กองวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว เป็นหน่วยงานภายใต้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และเป็นศูนย์วิจัยข้าวหลักในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่างของประเทศไทย มีบทบาทหน้าที่ในการศึกษาวิจัยด้านข้าวตามยุทธศาสตร์การวิจัยของกรมการข้าว และยุทธศาสตร์ของชาติ รวมทั้งพัฒนางานวิจัยเพื่อแก้ไขปัญหาในท้องถิ่น ปฏิบัติงานวิจัยและผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ถ่ายทอดเทคโนโลยีผลงานวิจัย รวมทั้งเป็นศูนย์บริการให้กับเกษตรกรในพื้นที่รับผิดชอบ ประสานงานวิชาการกับหน่วยงานอื่นๆ ทั้งภายในและภายนอกกรมการข้าว รวมถึงความร่วมมือระหว่างประเทศ งานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และโครงการตามนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดยศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี มีพื้นที่รับผิดชอบ 2 จังหวัด คือ จังหวัดอำนาจเจริญ และจังหวัดมุกดาหาร ได้แก่ โครงการระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ โครงการยกระดับคุณภาพมาตรฐานสินค้าเกษตร โครงการศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร โครงการพัฒนาตลาดสินค้าเชื่อมโยงตลาดข้าวอินทรีย์ และโครงการพัฒนาเกษตรปราชญ์เปรื่อง มีเป้าหมายเพื่อสร้างความเข้มแข็งให้ชาวนาและองค์กรชาวนาเป็นหลัก นายอนุชาติ คชสถิตย์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี กล่าวว่า ศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานีก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ.2511 ซึ่งในขณะนั้นมี ดร.สละ ทศานนท์ เป็นอธิบดีกรมการข้าว โดยกรมการข้าวได้แต่งตั้งคณะกรรมการจากกรมการข้าวและจังหวัดอุบลราชธานี จัดซื้อที่ดินจากราษฎร จำนวน 21 ราย รวมทั้งหมด 495 ไร่ 2 งาน 31 ตารางวา ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2515 ได้มีการรวมกรมการข้าวและกรมกสิกรรมเข้าด้วยกัน ตั้งเป็นกรมวิชาการเกษตร สถานีทดลองอุบลราชธานี จึงได้เปลี่ยนชื่อเป็นสถานีทดลองข้าวอุบลราชธานี สังกัดกองการข้าว กรมวิชาการเกษตร โดยมีนายสุขี ศรไชย เป็นหัวหน้าสถานีทดลองข้าวอุบลราชธานี ในปี พ.ศ.2525 ได้มี พระราชกฤษฎีกา แบ่งส่วนราชการกรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 30 เมษายน พ.ศ.2525 สถานีทดลองข้าวอุบลราชธานี จึงได้สังกัดสถาบันวิจัยข้าว กรมวิชาการเกษตร และต่อมาเมื่อ พ.ศ.2527 สถานีทดลองข้าวอุบลราชธานี ได้รับการยกฐานะขึ้นเป็น ศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี สังกัดสถาบันวิจัยข้าว กรมวิชาการเกษตร โดยมีนายจำรัส โปร่งศิริวัฒนา เป็นผู้อำนวยการศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี ในขณะนั้น ศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี มีบทบาทหน้าที่รับผิดชอบงานวิจัยเรื่องข้าวและธัญพืชเมืองหนาวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 17 จังหวัด มีสถานีทดลองข้าวในเครือข่าย 4 แห่ง ได้แก่ 1.สถานีทดลองข้าวขอนแก่น อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น 2.สถานีทดลองข้าวชุมแพ อำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น 3.สถานีทดลองข้าวพิมาย อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา และ 4.สถานีทดลองข้าวสกลนคร อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร ต่อมาในปี พ.ศ.2534 ได้มีการจัดตั้งสถานีทดลองข้าวและธัญพืชเมืองหนาวโพนพิสัย อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย เป็นสถานีเครือข่ายแห่งที่ 5 ในปี พ.ศ.2646 รัฐบาลมีการปฏิรูประบบราชการปรับปรุงกระทรวงทบวง กรม ทำให้ศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี ไม่มีสถานีทดลองในเครือข่าย และสังกัดสำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 4 ต่อมาเมื่อวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ.2549 มีประกาศในราชกิจจานุเบกษา ว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม จัดตั้งกรมการข้าวให้มีฐานะเป็นส่วนราชการระดับกรม สังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์มาจนถึงปัจจุบัน ศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานีมีเจตนารมณ์ที่แน่วแน่ ในการสร้างงานวิจัยเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของเกษตรกรในพื้นที่รับผิดชอบ และยังเปิดโอกาสให้เกษตรกร นักเรียน นักศึกษา และผู้สนใจทั่วไปสามารถเข้ามาศึกษาหาความรู้ทางวิชาการด้านข้าว และมีเป้าหมายที่สำคัญในการนำองค์กรสู่ระดับสากล และยกระดับองค์กรให้เป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติในการดำเนินงานวิจัยด้านข้าว โดยความร่วมมือกับหน่วยงานวิจัยและหน่วยงานทางการศึกษาของต่างประเทศ นอกจากนี้ ยังมีบริการจัดการองค์กรแบบมีส่วนร่วมและมีระบบที่ทันสมัย เป็นต้นแบบของศูนย์วิจัยหรือหน่วยงานระดับประเทศ เน้นการเสริมสร้างความสามัคคีของบุคลากรในองค์กรอีกด้วย จะเห็นได้ว่าศูนย์วิจัยข้าวอุบลราชธานี พร้อมมุ่งมั่น พัฒนางานวิจัยด้านข้าวให้กับเกษตรกรโดยใช้เทคโนโลยีด้านงานวิจัยที่ทันสมัยและครบวงจร ให้กับเกษตรกรนาแปลงใหญ่และเกษตรกรในความดูแล สู่การพัฒนาข้าวที่ได้คุณภาพมาตรฐาน เป็นที่ต้องการของตลาดและผู้บริโภคอีกด้วย